مراتب و درجات شرک

همچنان که توحید مراتب و درجات دارد شرک نیز به نوبه خود مراتبی دارد که از مقایسه مراتب توحید با مراتب شرک به حکم "تعرف الاشیاء باضدادها"، هم توحید را بهتر می توان شناخت و هم شرک را. تاریخ نشان می دهد که در برابر توحیدی که پیامبران الهی از فجر تاریخ به آن دعوت می کرده اند، انواع شرک ها نیز وجود داشته است.

شرک ذاتی
بعضی از ملل به دو (ثنویت) یا سه (تثلیث) یا چند اصل قدیم ازلی مستقل از یکدیگر قائل بوده اند، جهان را چند پایه ای و چند قطبی و چند کانونی می دانسته اند.

شرک در خالقیت
برخی از ملل خدا را ذات بی مثل و مانند می دانستند و او را به عنوان یگانه اصل جهان می شناختند اما برخی مخلوقات او را با او در خالقیت شریک می شمردند. مثال: می گفتند خداوند مسئول خلقت شرور نیست، شرور آفریده بعضی از مخلوقات است.

شرک صفاتی
شرک در صفات، به علت دقیق بودن مسئله، در میان عامه مردم هرگز مطرح نمی شود. شرک در صفات مخصوص برخی اندیشمندان است که در این گونه مسائل می اندیشند، اما صلاحیت و تعمق کافی ندارند.

شرک در پرستش
برخی از ملل در مرحله پرستش، چوب یا سنگ یا فلز یا حیوان یا ستاره یا خورشید یا درخت یا دریا را می پرستیده اند. این نوع از شرک فراوان بوده و هنوز هم در گوشه و کنار جهان یافت می شود. این شرک، شرک در پرستش است و نقطه مقابل توحید در عبادت است.

معنا و مفهوم کلمه مشرک
مشرک یعنی کسی که در پرستش های رسمی غیر خدا را پرستش می کند مثل همان بت پرست های عربستان یا ستاره پرستان یا خورشیدپرستان یا انسان پرست ها، یا آتش پرست ها که در دنیا بوده اند، و واقعا انسان یا ستاره یا آتش یا خورشید و یا دریا را پرستش می کرده اند. مشرکین از نظر قرآن کریم با سایر غیر مسلمانان یعنی افراد موحد و خداپرست مخصوصا آنها که به یکی از ادیان آسمانی که ریشه ای دارد معتقدند، حسابشان فرق می کند. مشرک از نظر روابط مسلمان با غیر مسلمان یک وضعی دارد و غیر مشرک که در قرآن آنها را اهل کتاب می گویند وضع دیگری دارد.