اصالت روح و فرعیت بدن

حقیقت انسان را روح او تشکیل می دهد، نه بدن او، انسانیت انسان را جان او تأمین می کند نه جسم او، و نه مجموع جسم و جان. اگر جسم نقشی در انسانیت انسان می داشت- به عنوان تمام ذات یا جزو ذات- ممکن بود سخن، از مذکر و مؤنث قابل طرح باشد، و باید بحث می شد که آیا، این دو صنف متساویند یا متفاوت؟ ولی اگر حقیقت هر کسی را روح او تشکیل داد- جسم او ابزاری بیش نبود، و این ابزار هم گاهی مذکر است و گاهی مؤنث- و روح نه مذکر است و نه مؤنث، قهرا بحث از تساوی زن و مرد یا تفاوت این دو صنف در مسائل مربوط به حقیقت انسان رخت برمی بندد، یعنی سالبه به انتفاء موضوع، خواهد بود، نه به انتفاء محمول. و چون تساوی و تفاوت، عدم و ملکه هستند، نه سلب و ایجاب، اگر در یک موردی، سخن از تساوی به میان نیامد، سخن از تفاوت هم پیش نخواهد آمد.
قرآن کریم حقیقت هر انسانی را روح او دانسته و بدن را، ابزار وی می داند و این منافات ندارد با این که انسان در نشئه دنیا و برزخ و قیامت، بدنی متناسب با همان نشئه و مرحله داشته باشد، البته همان طوری که در دنیا بدن دارد، و بدن فرع است- نه اصل، و نه جزو اصل- در بزرخ و قیامت نیز چنین است. چه این که قرآن کریم بدن را که فرع است به طبیعت، و خاک و گل، نسبت می دهد و روح را که اصل است به خداوند اسناد می دهد و می فرماید: «قل الروح من أمر ربی؛ قهرا روح انسان منزه از ذکورت و انوثت می باشد.» (اسراء/ 85)
وقتی منکران معاد می گفتند، انسان با مرگ نابود می شود و حیاتی پس از مرگ نیست.
«و قالوا اذا ضللنا فی الأرض أءنا لفی خلق جدید؛ و گفتند آیا وقتی در دل زمین گم شدیم، آیا باز در خلقت جدیدی خواهیم بود؟» (سجده/ 10)
ما با مرگ در زمین گم می شویم؟ ذات اقدس اله فرمود: «قل یتوفاکم ملک الموت الذی و کل بکم؛ بگو فرشته مرگی که بر شما گمارده شده، جانتان را می گیرد.» (سجده/ 11)
به نبی اکرم - علیه آلاف التحیه والثناء- فرمود: به اینها بگویید شما با مرگ در زمین گم نخواهید شد بلکه تمام حقیقت شما متوفی می شود. فوتی در کار نیست، توفی است، وفات است، نه فوت، شما متوفی هستید، فرشته مأمور توفی است و اگر در مرگ چیزی از انسان فروگذار بشود که استیفاء و توفی نخواهد بود، پس تمام حقیقت انسان جان اوست که قبض می شود اگر چه بدن بپوسد.