جاودانگی اسلام و وظیفه علمای امت

گفته های گذشته روشن کرد که بلوغ عقلی و علمی بشر و طلوع دوره توانایی وی بر دریافت حقایق کلیه معارف و قوانین الهی و بر حفظ مواریث دینی و مبارزه با تحریف ها و بدعت ها، دعوت و تبلیغ و اشاعه دین، زمینه اصلی پایان یافتن پیامبری است. قسمت عمده وظایفی که در دوره کودکی بشر اجبارا "وحی" انجام می داده است در دوره رشد و بلوغ عقل و علم نیروی علمی و عقلی انجام می دهد و "علما وارث انبیاء" می گردند. با اینکه اسلام بر خلاف سنت رایج مذهب، هیچ گونه امتیازی برای علمای امت که منجر به نوعی امتیاز طبقاتی بشود قائل نشده است، ایفای بزرگترین نقش های دینی را بر عهده آنان گذاشته است. در هیچ دینی به اندازه اسلام علمای امت نقش اصیل و مؤثری نداشته اند و این، از خصیصه خاتمیت این دین ناشی می شود. اولین "پستی" که در دوره خاتمیت از پیامبران به عالمان انتقال می یابد پست دعوت و تبلیغ و ارشاد و مبارزه با تحریف ها و بدعت هاست.
توده بشر در همه دوره ها نیازمند به دعوت و ارشاد است. قرآن کریم با کمال صراحت این وظیفه را بر عهده گروهی از خود امت می گذارد: «ولتکن منکم امة یدعون الی الخیر یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر»؛ باید گروهی از شما باشند که دعوت به خیر کنند، به نیکی فرمان دهند و از زشتی باز دارند.» (آل عمران/ 104) همچنین عللی که منجر به تحریف و بدعت می شود همه وقت بوده است و خواهد بود و باز علمای امت هستند که وظیفه دار مبارزه با تحریف ها و بدعت ها می باشند. رسول اکرم (ص) فرمود: «اذا ظهرت البدع فعلی العالم ان یظهر علمه و من لم یفعل فعلیه لعنه الله؛ آنگاه که بدعت ها پدید می آیند بر عهده دانشمند است که دانش خویش را آشکار کند و آن که نکند لعنت خدا بر او باد.» (اصول کافی، ج1، ص54) آن چیزی که این مبارزه را ممکن و کار آن را آسان می کند محفوظ ماندن معیار و مقیاس اصلی یعنی قرآن است. رسول اکرم (ص) مخصوصا تأکید کرده است که برای صحت و سقم چیزهایی که از زبان او نقل می شود از مقیاس قرآن استفاده کنند.
نگهداری متون اصلی از دستبرد حوادث، استنباط فروع از اصول و تطبیق کلیات بر جزئیات، طرح و اکتشاف مسائل جدید که هر عصری با خود می آورد، جلوگیری از گرایش های یک جانبه، مبارزه با جمود بر شکل ها و ظاهرها و عادت ها، تفکیک احکام اصلی و ثابت و مادر از مقررات فرعی و نتیجه، تشخیص اهم و مهم و ترجیح اهم، تعیین حدود اختیارات حکومت در وضع قوانین موقت، و بالاخره تنظیم "برنامه" های متناسب با احتیاجات روز از اهم وظایف علمای امت در دوره خاتمیت است. علمای امت اسلامیه بر حسب وظیفه و مسئولیتی که دارند عالم ترین مردم به زمان خویش خواهند بود، زیرا تشخیص مقتضیات واقعی زمان از مقتضیات انحرافات اخلاقی و انحطاطات روحی انسان ها، بدون آشنایی با روح زمان و عوامل دست اندر کار ساختمان زمان و جهت سیر آن عوامل، امکان پذیر نمی باشد.