آرزوهای دراز از نظر امام علی (ع)

شخصی آمد حضور امیرالمؤمنین علی (ع) و عرض کرد: چند کلمه نصیحت به من بگو. امام (ع) فرمود: «از آن کسان مباش که آرزوی سعادت آخرت را دارد ولی بدون سعی و عمل و از آن کسان مباش که می داند راهی که می رود غلط و خطاست و می بایست توبه و بازگشت کند و می خواهد تصمیم به توبه و بازگشت بگیرد، ولی همیشه این تصمیم را به تأخیر می اندازد به خیال این که هنوز وقت زیاد است و فرصت باقی است. .. هنگام سخن گفتن زاهدانه سخن می گوید، همه از فنا و زوال مادیات و دوام و بقای معنویات دم می زند و می گوید: «دنیا نیرزد آن که پریشان کنی دلی» و انسان نباید گوهر نفیس جان خود را به امور پست و حقیر مادی بفروشد، ولی همین که از عمل سخن به میان می آید، حریصانه و طمع کارانه عمل می کند و تمام سخنان زاهدانه و عارفانه ی خود را از یاد می برد، اگر دنیا به او رو بیاورد هرگز سیر نمی شود و همیشه فریاد «هل من مزید؛ آیا بیشتر هست؟» وی بلند است و اگر دنیا به او پشت کرد و محروم شد، نمی تواند عزت و آزاد منشی خود را در سایه ی قناعت حفظ کند و تن به خواری و ذلت می دهد، از شکر و سپاسگزاری آنچه دارد عاجز است و نمی تواند آن ها را آن چنان که می بایست اداره کند و طمع به زیاد تر بسته است.»
نیکان و صالحان را دوست می دارد ولی مثل آن ها عمل نمی کند و گناهکاران را دشمن می دارد و در عین حال داخل حزب و جمعیت آن هاست و خودش یکی از آن هاست، از مردن سخت می ترسد چون می داند چه اندازه گناهکار است و در عین ترسی که از مرگ دارد باز به اعمال زشت خود ادامه می دهد، وقتی بیمار می شود و در بستر می افتد از کردار خود پشیمان می شود و چون بهبود یافت و سلامت بازگشت، دو مرتبه در غفلت فرو می رود. در وقتی که ابتلا و گرفتاری ندارد مغرور و از خود راضی است و همین که یک نوع گرفتاری برایش پیش آمد، به ناچیزی خود اعتراف و اقرار می کند.
در امور مادی دنیایی یک خیالی او را به حرکت و جنب و جوش می آورد ولی برای حقایقی که سعادتمندی او وابسته به آن هاست در عین این که شک ندارد و یقین دارد از جا نمی جنبد، همیشه معصیت را قبل از وقت پیش خرید می کند و توبه را در وقتش تأخیر می اندازد، گناه دیگران اگر هم کوچک باشد در نظرش بزرگ می آید، در صورتی که خودش گناهان بزرگ تر از آن را مرتکب می شود و در عوض، طاعت های کوچک خودش در نظرش بزرگ جلوه می کند در صورتی که همان طاعت را وقتی که دیگری انجام دهد آن را کوچک می پندارد. بالطبع همچو آدمی، غفلت با اغنیا را بر بیداری با فقرا ترجیح می دهد.»
چقدر خوب علی (ع) فاصله خیال و آرزو را با عمل و حقیقت در ضمن این جمله ها بیان کرده که بهتر از این نمی شود بیان کرد و چقدر خوب انسان را به خودش می شناساند و خوب خودش را به خودش معرفی می کند. این خیال و آرزو انسان را فریب می دهد، گمان می کند خیال خوبی و آرزوی خوبی در دماغ و دلش بود؛ پس خدا را شکر می کند که از خوبان است. باید بداند که تنها عمل خوب و کار نیک است که انسان را در زمره ی نیکان قرار می دهد.