آیات و روایاتی درباره تجسم اعمال در روز قیامت

مجازات آخرت، تجسم یافتن عمل است. نعیم و عذاب آنجا همین اعمال نیک و بد است که وقتی پرده کنار رود تجسم و تمثل پیدا می کند، تلاوت قرآن صورتی زیبا می شود و در کنار انسان قرار می گیرد، غیبت و رنجانیدن مردم به صورت خروش سگان جهنم در می آید. به عبارت دیگر اعمال ما صورتی ملکی دارد که فانی و موقت است و آن همان است که در این جهان به صورت سخن یا عملی دیگر ظاهر می شود، و صورتی و وجهه ای ملکوتی دارد که پس از صدور از ما هرگز فانی نمی شود و از توابع و لوازم و فرزندان جدا ناشدنی ماست. اعمال ما از وجه ملکوتی و چهره غیبی باقی است و روزی ما به آن اعمال خواهیم رسید و آنها را با همان وجهه و چهره مشاهده خواهیم کرد، اگر زیبا و لذتبخش است نعیم ما خواهد بود و اگر زشت و کریه است آتش و جحیم ما خواهد بود. از قرآن کریم و اخبار و روایات پیشوایان دینی چنین استنباط می شود که نه تنها انسان باقی است و جاوید می ماند، اعمال و آثار انسان نیز به نحوی ضبط و نگهداری می شود و از بین نمی رود و انسان در نشئه قیامت تمام اعمال و آثار گذشته خود را "مصور" و "مجسم" می بیند و مشاهده می کند. اعمال و آثار خوب با صورتهای بسیار زیبا و جالب و لذت بخش تجسم می یابند و به صورت کانون لذت و بهجت در می آیند، و اما آثار بد انسان با صورتهای بسیار زشت و وحشت زا و مهیب و موذی تجسم می یابند و به صورت کانون درد و رنج و عذاب در می آیند.
خداوند در آیات زیر به این مسأله اشاره می کند:
1- «یوم تجد کل نفس ما عملت من خیر محضرا و ما عملت من سوء، تود لو ان بینها و بینه امدا بعیدا؛ روزی که انسان هر کار نیک خویش را حاضر شده می بیند و همچنین هر کار بد خود را، و دوست می دارد که ای کاش میان او و کار بدش فاصله زیادی می بود.» (آل عمران/ 30) این آیه صراحت دارد که انسان عین این کارهای نیک خویش را به صورت مطلوب و محبوب می بیند و عین کارهای بد خویش را مصور شده به صورتهایی می بیند که سخت از آنها نفرت و وحشت پیدا می کند و دوست می دارد از آنها فرار کند یا آنها را از او دور کنند، اما آنجا جای فرار و یا جدا کردن عمل انسان از انسان نیست. صورت تجسم یافته حاضر شده عمل انسان در آن جهان به منزله جزئی از وجود انسان است و جدا شدنی نیست.
2- «و وجدوا ما عملوا حاضرا؛ هر عملی که در دنیا انجام داده اند در آنجا حاضر می بینند.» (کهف/ 49) مفاد این آیه عینا مفاد آیه پیشین است.
3- «یومئذ یصدر الناس اشتاتا لیروا اعمالهم* فمن یعمل مثقال ذره خیرا یره و من یعمل مثقال ذره شرا یره؛ در این روز مردم بیرون می آیند برای آنکه در نمایشگاه عمل اعمالشان به آنها ارائه شود. پس هر کس به وزن یک ذره کار خیر انجام دهد آن را در قیامت می بیند و هر کس که به وزن یک ذره کار بد انجام دهد نیز آن را در آنجا می بیند.» (زلزال/ 6- 8) انسان باقی و جاوید است، اعمال و آثار انسان نیز باقی و مضبوط و جاوید است و انسان در جهان دیگر با اعمال و اخلاق و مکتسبات خود در این دنیا زندگی می کند. این مکتسبات و اعمال، سرمایه های خوب و یا بد و مصاحبان نیک یا زشت همیشگی انسان در جهان جاوید است.
4- و در آیه 281 سوره بقره مى فرماید: از روزى بترسید که در آن به سوى خدا باز مى گردید؛ (و اتقوا یوما ترجعون فیه الى الله) سپس به هر کس آنچه را انجام داده باز پس داده مى شود، (ثم توفى کل نفس ما کسبت) و به آنها ستمى نخواهد شد بلکه هر چه مى بینند نتیجه اعمال خودشان است، (و هم لایظلمون). معمول قرآن مجید این است که پس از بیان ریزه کارى هاى احکام و برنامه هاى اسلامى در بسیارى از موارد، یک تذکر کلى و عمومى و جامع براى تاکید و تحکیم آنچه قبلا گفته شده است بیان مى دارد تا احکام و برنامه هاى پیشین کاملا در فکر و جان نفوذ کند. به همین جهت در این آیه مردم را متوجه رستاخیز و کیفر اعمال بدکاران ساخته و به آنها هشدار مى دهد که توجه داشته باشند، روزى در پیش است که همه اعمال انسان بدون کم و کاست به او داده مى شود و تمام آنچه را که در بایگانى عالم هستى نگهدارى شده یک جا به دست وى مى سپارند، آنگاه است که از نتائج شوم آنها وحشت مى کند اما این محصول چیزى است که خود او کشته است و کسى به او ستم نکرده بلکه این خود او است که به خویش ستم روا داشته است و هم لایظلمون. این آیه یکى دیگر از شواهد تجسم اعمال انسان در جهان دیگر مى باشد.

حدیثها
1- گروهی از مسلمانان از راه دور به حضور رسول خدا مشرف شده بودند، ضمن سخنان خود از ایشان تقاضای یک سلسله اندرز کردند. رسول اکرم چند جمله فرمود که یکی از آنها این است: از هم اکنون رفیقان و مصاحبان و معاشران خوبی برای خود در جهان دیگر انتخاب کنید که در آن جهان، همراه و مصاحب زنده هر کس همانا اعمال و رفتارهای تجسم یافته خود اوست. انسان مؤمن به حیات جاویدان، همواره کمال دقت را در اندیشه ها و خلق و خویها و اعمال و رفتار خویش به کار می برد، زیرا می داند که به اینها به چشم یک سلسله امور زودگذر نباید نگاه کرد، اینها همه پیش فرستاده های انسان به دنیای دیگر است و در دنیای دیگر با این سرمایه ها باید زندگی کند.
2- قیس بن عاصم که از اصحاب پیامبر اکرم (ص) است نقل می کند که: روزی با گروهی از بنی تمیم خدمت پیامبر اکرم (ص) شرفیاب شدم. به آن حضرت گفتم: یا رسول الله! ما در صحرا زندگی می کنیم و از حضور شما کمتر بهره مند می گردیم. ما را موعظه فرمایید. رسول اکرم نصایح سودمندی فرمود و از آن جمله چنین فرمود: برای تو به ناچار همنشینی خواهد بود که هرگز از تو جدا نمی گردد، با تو دفن می گردد در حالی که تو مرده ای و او زنده است. همنشین تو اگر شریف باشد تو را گرامی خواهد داشت و اگر نابکار باشد تو را به دامان حوادث می سپارد. آنگاه آن همنشین با تو محشور می گردد و در قیامت با تو برانگیخته می گردد و تو مسئول آن خواهی بود؛ پس دقت کن که همنشینی که انتخاب می کنی نیک باشد، زیرا اگر او نیک باشد مایه انس تو خواهد بود و در غیر این صورت، موجب وحشت تو می گردد. آن همنشین، کردار توست. در حدیث است که: «انما هی اعمالکم ردت الیکم؛ این عذاب ها همان اعمال و کردارهای شماست که به سوی شما برگردانیده شده است.»