اوصاف و حالات اولیاء الهی از نظر امام علی (ع)

امام علی (ع) درباره علامات و نشانه های اولیای خدا میفرماید:
«اولیای خدا در حقیقت کسانی هستند که توجه و گرایش خود را به باطن دنیا می کنند در حالیکه مردم گرایش و توجهشان به ظاهر دنیاست، و خود را مشغول به امور باقیه و ابدیه می کنند، در صورتی که مردم خود را به امور موقت و گذران دنیا مشغول می دارند. پس نابود می کنند و هلاک میسازند از دنیا آن چیزهائی را که میترسند آنها را نابود کند و هلاک سازد، و رها میسازند و ترک می کنند از چیزهای دنیا آن اموری را که میدانند آنها را رها ساخته و ترک خواهد نمود و زیاده طلبی و فراوان اندوزی دیگران را از امور دنیوی، کم و کوچک تلقی می کنند، و می بینند آنچه را که دیگران بازیافتی و غنیمت می پندارند، تحصیلش برای آنان ضرر و از دست دادن است. اولیای خدا دشمنند با چیزهائی که مردم با آنها دوست و سلامتند، و دوست و سلامتند با چیزهائی که مردم با آنها دشمنند. بواسطه آنهاست که کتاب خدا شناخته میشود، و به کتاب خداست که آنها شناخته میشوند؛ و به وجود آنانست که کتاب خدا برپا می ایستد و حیات میگیرد، و به کتاب خداست که آنها بر پا می ایستند و حیات میگیرند. در عالم وجود و آفرینش هیچ امیدی را ازرشمندتر از امید خود نمی دانند، و در هیچ امری بالاتر از امر خود ترس و بیم نمی گیرند».
و نیز آن حضرت در تفسیر آیه مبارکه 37 سوره نور («رجال لا تلهیهم تجـ'رة و لا بیع عن ذکر الله؛ مردانی که نه تجارت و نه داد و ستدی آنها را از یاد خدا غافل نمی کند»)، در وقتیکه خودشان این آیه را تلاوت فرمودند، کلامی دارند که در نهج البلاغه مسطور است: میفرماید: «خداوند سبحانه، ذکر و یاد خود را موجب زدوده شدن زنگار دلها از ریب و شک قرار داده، دلها بدان روشن شود و جلا گیرد. بواسطه یاد خدا گوش های دل بعد از سنگینی و گرانی بشنود و آیات خدا را ادراک کند، و چشم های دل پس از تاریکی و پنهانی بصیرت، بینا و روشن گردد و آیات الهیه را ببیند و حقائق و أسرار را بفهمد، و دل ها پس از ستیزگی و سرکشی آرام گیرد و رام شود».

اولیاء الهی چراغ هدایت و معرفت بشریت
همیشه برای خداوند -عزت آلاؤه - در طول زمان های دراز از دهور و ایام یکی پس از دیگری و همچنین در ایام فترتی که بین قیام دو پیامبر بزرگ بوده است، بندگانی خاص و صالح بوده اند که خداوند با الهام و القاء مطالب و مهمات با افکار و اندیشه های آنان بطور راز تکلم میکرده است و با بنیاد عقول و ریشه و اصل نفوس آنها سخن می گفته است. پس آنها با دیده بصیرت و نور بیداری، در گوشهای خود و چشمهای خود و دلهای خود چراغ هدایت و معرفت افروختند. به یاد می آورند روزهای خدا را برای مغتنم شمردن اعمال، و می ترسانند از مقام حق تعالی در مواقف حساب. این بندگان به منزله راهنمایانی هستند که در وادی ظلمات، مردم را به هدایت و عالم نور رهبری کنند. کسی که طریقه اعتدال و راه راست و مستقیم را در پیش گرفت، او را در آن راه ستایش گویند و راهش را امضاء نموده و تأیید کنند و او را به نجات و رستگاری بشارت دهند و کسیکه از راه مستقیم انحراف ورزد و به راست و چپ بگراید، او را مذمت نمایند و از هلاکت و نابودی برحذر دارند و بیم دهند. این بندگان خدا به منزله چراغهای درخشان وادیهای ظلمتند، و راهنمایان شبهه ها و شکها در میان مردم.
آری، برای ذکر خدا و یاد خدا مردمی هستند که به عوض اشتغال به دنیا و زینت های دنیا به ذکر خدا اشتغال ورزیده و آن را بدل از تعینات دنیویه گرفته اند، و هیچ تجارت و معامله ای آنان را از خدا و ذکر او به خود مشغول نمی کند. با یاد خدا ایام زندگانی خود را می گذرانند، و با صدای بلند مردم را از معاصی و گناهان منع نموده و آواز میدهند و در گوشهای مردم غافل طنین می اندازند. مردم را به عدالت امر می کنند و خود نیز به عدالت رفتار می نمایند، و از کار زشت باز می دارند و خود نیز بکار زشت دست نمی آلایند.

آگاهی اولیاء الهی از اسرار بعد از مرگ
چنان با اراده ای متین در راه وصول به مقام قرب قدم گذارده اند که گوئی تمام عالم زندگی و دنیا را در هم پیچیده و در دل آخرت قرار گرفته اند، و آنچه در پس پرده دنیاست از امور عقبی و بهشت و جهنم همه را در مقابل دیدگان خود می بینند و مثل آنکه آنان بر پنهانی ها و خفایای اهل برزخ در دوران مکث در آن عالم اطلاع دارند، و قیامت با تمام خصوصیات و وعده ها و وعیدها بر آنها متجلی شده و به تحقق رسیده است، و در آن هنگام آنان پرده غیب را برای مردم دنیا پس زده و آنها را بر امور واقعه اطلاع میدهند. مثل آنکه آنها می بینند چیزهائی را که مردم دنیا نمی بینند و می شنوند چیزهائی را که مردم دنیا نمی شنوند.
اگر تو آنها را در عقل خود تمثیل کنی و در فکر خود تصویر نمائی در مقامها و موقفهای پسندیده آنها و در مجلسهای شایسته و عبادت آنها، که گوئی دیوانهای اعمال خود را در مقابل خود گشوده، و خود را آماده محاسبه از نفس خود نموده اند، از هر کار کوچک و بزرگی که از آنها سرزده و بر هر امری که به آنها شده و کوتاهی کرده اند، یا نهیی که از آنها شده و در آن تقصیر نموده اند، و بارهای سنگین و گناه خود را بر دوش کشیده و از تحمل و نگهداری آن فرو مانده اند، و آواز آنان به گریه و زاری بلند شده و گریه گلوگیر آنها گشته و یکدیگر را به گریه و زاری پاسخ داده اند، و فریاد خود را از روی ندامت و پشیمانی و اقرار و اعتراف به پروردگار خود بلند نموده اند؛ در آن تمثیل عقلی و تصویر فکری ایشان را خواهی دید که حقا آنها علمها و نشانه های هدایتند، و چراغ های درخشنده در تاریکی های جهالتند که فرشتگان رحمت الهی گرداگرد آنها را فراگرفته و مقام سکینه و آرامش و امن و امان بر آنها فرود آمده است، و درهای آسمان به روی آنان گشوده شده، و مراتب وصول به درجات عالیه و منازل فوز و کرامت در مقام منیعی که خداوند در آن مقام بر آنها مطلع است برایشان مهیا گردیده است.
پس، از سعی و کوششی که آنها در دنیا نموده اند خدا راضی شده است و آنرا پسندیده و امضا کرده و مقام محمود آنان را ستوده و ستایش کرده است. آنها به دعائی که نموده اند و از خدای خود امید عفو داشته اند، نسیم رحمت را استشمام نموده و عفو و مغفرت خدا را ادراک کرده اند. همه آنها گروگان نیاز و فقرند به فضل و رحمت خدا، و اسیران ذلتند در برابر عظمت پروردگار. به درازا کشیدن مدت اندوه و غم هجران، دلهای آنان را جریحه دار نموده و بسیاری گریه و طولانی بودن آن در فرقت حضرت محبوب تعالی چشمهای آنها را متورم و مجروح کرده است. برای هر بابی و در هر موردی از موارد رغبت بسوی خداوند سبحانه، از برای ایشان دست کوبنده ای است و دعائی مستجاب از افاضات و عطایای حضرت رب ودود. سؤال می کنند و درخواست می نمایند از کسی که وسعتها در نزد او تنگی نمی کند، و رغبت کنندگان و امیدواران به مقام قرب و وصولش ناامید نخواهند شد.
پس ای انسان تو هم حساب خود را در دنیا از نفس خود بگیر و برای طهارت خودت، خود به محاسبه نفست بپرداز، چون برای غیر از نفس تو در دنیا حسابگرانی غیر از تو هستند که به حساب آنها برسند. تو نیز اگر خود به حساب خودت رسیدی چه بهتر، وگرنه آن حسابگران به حساب تو نیز رسیدگی خواهند نمود».
الحق این کلام امیرالمومنین (ع) در حالات اولیای خدا یک کتاب حکمت است و احتیاج به یک کتاب شرح و بسط دارد و با دقت در فقرات آن خوب واضح میشود که چگونه اولیای خدا یکسره به بهشت میروند و کتاب و حسابی ندارند و سکرات مرگ و اهوال قبر و برزخ و قیامت از آنها برداشته شده است، چون همه این عقبات را در دنیا طی کرده اند.