ابوالاسود دوئلی

نام اصلی ابوالاسود دوئلی ظالم بن عمرو است. او از بزرگان فقها و محدثان تابعین و از اصحاب و دوستداران امام علی (ع) است و چون از قبیله دئل بود به این لقب نامیده شد. اگرچه بعضی ها او را جزو اصحاب رسول خدا می دانند و حتی گفته اند که در جنگ بدر شرکت داشته ولی این حرف نباید صحیح باشد. او در محبت نسبت به امیرالمؤمنین و فرزندان او و در قبول ولایت حضرت، بسیار محکم و پابرجا بود و در جنگهای جمل، صفین و نهروان در رکاب حضرت علی (ع) بود و در سال چهلم هجرت از سوی آن حضرت والی بصره شد و چون خبر شهادت حضرت علی (ع) به بصره رسید، ابوالاسود بالای منبر رفت و چند خطبه سوزناک ایراد کرد. بعد از امیرالمؤمنین (ع) در زمانی که زیاد و پسرش عبیدالله والیان بصره شدند، او را شدیدا تحت فشار گذاشتند. او در شهادت امام حسین (ع) هم، مرثیه ای سرود و خواهان انتقام و قصاص از قاتلان امام حسین شد.
ابوالاسود دوئلی واضع علم نحو بوده، اگرچه اصل و اساس این علم را از امیرالمؤمنین (ع) یاد گرفت، می گوید که حضرت به من یاد دادند و فرمودند: کلام مرا دنبال کن و آنچه به فکرت رسید به آن اضافه کن. من هم مطالبی جمع کردم و به سخنان حضرت معروض داشتم. او بعد از شهادت حضرت علی (ع) از انتشار نوشته های خود به جهت تنگناهای مسائل سیاسی امتناع کرد تا روزی که شنید کسی یک آیه را به جای اینکه با ضمه بخواند با کسره خوانده است. ابوالاسود با شنیدن این غلط بزرگ که موجب کفر شده بود، تصمیم گرفت تا نوشته های خود را منتشر کند و «اعراب و اعجام» را به مردم یاد دهد و همین کار را کرد. این مرد بزرگ در سال 69 هجری در سن 85 سالگی وفات یافت.