حقیقت اسلام

مسلم در قرآن به معنای کسی نیست که فقط اسلام ظاهری داشته باشد صرف اینکه شهادتین را بگوید و اقرار به شهادتین بکند، یک معنای بالاتری دارد یعنی اقرار شهادتین علامت و اظهار ورود در اسلام است مثل شناسنامه گرفتن. وقتی انسان شهادتین را می گوید معنایش این است که من از این ساعت جزء شما مسلمین هستم، شناسنامه اسلامی گرفتم. ولی گفتن شهادتین که خود اسلام نیست. خود اسلام حقیقتش چیست؟ امیرالمومنین تعریف کرد و این آیه مطابق آن تعریف است: «الاسلام هو التسلیم؛ اسلام یعنی اطاعت امر حق، تسلیم امر خدا بودن» (نهج البلاغه/ حکمت 125). به هر درجه که انسان مطیع امر خدا باشد مسلم است و به هر درجه نباشد کافر است. پس اسلام به قول فلاسفه تشکیک بردار است یعنی درجه بندی می شود. ما افرادی داریم که صد در صد مسلمند یعنی صد در صد تسلیم امر پروردگارند و در هر موضوعی آنچه را که خدا بخواهد همان را می خواهند. این را می گوییم مسلمان صد در صد. ممکن است یک مسلمانی باشد صدی نود مسلم است صدی ده دیگر عاصی است، صدی نود مطیع و تسلیم است صدی ده دیگر متمرد. این یک مسلمان باشد، یکی هم ممکن است صدی دو مسلم باشد. پس این جور نیست که هر کس اسمش «مسلمان» بود و شهادتین گفت دیگر همه در یک درجه مسلم هستیم.
معنا و مفهوم واژه قاسط
در آیه 14 و 15 سوره جن می خوانیم که گروهی از جن درباره خود می گویند: «منا المسلمون؛ بعضی از ما مسلم و مطیع امر پروردگاریم» و «منا القاسطون؛ و گروهی از ما قاسط هستم». قاسط به معنای منحرف و عدول کننده است. «فمن اسلم فاولئک تحروا رشدا؛ اما گروهی که (اسلام را اختیار کرده اند) تسلیم امر پروردگار هستند (امر پروردگار را اطاعت می کنند و به کار می بندند) آنها راه رشد و هدایت و کمال خودشان را جستجو کرده اند.» «و اما القاسطون فکانوا لجهنم حطبا؛ اما قاسط ها یعنی منحرفان هیزم جهنم هستند.»
معنی کلمه قاسط
در زبان عربی بعضی کلمات هست که دارای دو معنی متضاد است، به این معنا که گاهی یک کلمه اگر با یکی از حروف جاره -به اصطلاح ادبا- استعمال بشود یک معنا می دهد، با حرف دیگر از حروف جاره معنی ضدش را می دهد مثلا کلمه زهد. یک وقت ما می گوییم زهد الیه، یک وقت می گوییم زهد عنه. اگر بگوییم زهد عنه یعنی بی رغبت به آن چیز شد، اعراض کرد از آن چیز. اگر بگوییم زهد الیه یعنی رغبت پیدا کرد به آن چیز و رو آورد به آن. اگر با «عنه» به کار برده شود معنایش بی رغبتی و اعراض است، با «الیه» به کار برده شود معنی آن رغبت و توجه است. همچنین لغت «عدل» دو معنی متضاد دارد. اگر با کلمه «عنه» به کار برده شود معنایش عدول است. گاهی به طور شوخی می گویند فلان کس عادل است بعد می گویید چطور به این آدم می گویید عادل است؟ می گوید مقصودم این است که عادل عن الحق یعنی عدول کرده از حق، چون عادل گاهی به معنی عدول کننده از حق می آید، در صورتی که در معنای دیگر، عادل یعنی کسی که استقرار پیدا کرده بر حد وسط و اعتدال. پس گاهی به معنی اعتدال می آید گاهی به معنی عدول. کلمه قسط و قاسط هم همین طور است. خود قسط یعنی بهره، سهم، نصیب. اگر گفتیم که این شخص قسط خود را گرفته یعنی حق خود، سهم خود، نصیب خودش را گرفته است. اگر آن را به وزن فاعل به کار ببریم یک معنا می دهد، به وزن مفعل (باب افعال) به کار ببریم معنای ضدش را می دهد. اگر بگوییم مقسط یعنی برقرار کننده حق و عدالت، اگر بگوییم قاسط یعنی منحرف شونده و عدول کننده از حق و عدالت. در زبان عربی این خصوصیات هست که هر صیغه ای یک معنایی می دهد و گاهی صیغه های مختلف معناهای متضاد می دهند، از جمله اینجاست. اینجا که قاسطون می گویند یعنی عدول کنندگان، منحرف شوندگان. به اصحاب معاویه که قاسطین می گفتند به همین دلیل بود.
حدیثی است از پیغمبر اکرم (ص) به امیرالمومنین علی (ع) فرموده بود: «یا علی ستقاتل بعدی الناکثین و القاسطین و المارقین؛ تو بعد از من با سه گروه خواهی جنگید: ناکثین، قاسطین و مارقین». ناکثین از نکث است. نکث یعنی باز شدن. اگر رشته ای را محکم کرده باشند بعد بازش کنند این را نکث می گویند. مقصود این است: گروهی هستند که ابتدا با تو پیمان می بندند بعد پیمان خودشان را نقض می کنند. اینها همان اصحاب جمل بودند، اصحاب عایشه و طلحه و زبیر، کسانی که قبل از دیگران آمدند با علی (ع) بیعت کردند بعد نکث عهد و نقض بیعت کردند. قاسطین یعنی گروه منحرفان که از اول منحرف بودند. مقصود گروه معاویه و اصحاب معاویه است که در صفین با حضرت جنگیدند و اما مارقین یعنی خارج شوندگان، بیرون شوندگان. کلمه مرق در جایی گفته می شود که مثلا تیری از کمانی به شدت بیرون می رود. مردمی از اصحاب خود علی (ع) بودند، مقصود خوارج است. آنها از اصحاب خود علی بودند، سر یک حادثه ای که حادثه حکمیت بود به سرعت از او دور شدند و به سرعت خودشان را از اسلام جدا کردند.