حقیقت توبه و استغفار از نظر امام علی علیه السلام

زمانی شخصی در حضور مبارك امام علی (ع) استغفار كرد و علی (ع) احساس كرد كه او معنی و حقيقت و اوج استغفار را نمی ‏داند، با تعرض به‏ او فرمود: «ثكلتك امك اتدری ما الاستغفار؟ الاستغفار درجة العليين؛ ای‏ خدا مرگت بدهد!، ای مادرت به عزای تو بنشيند و بگريد! تو لفظ استغفار را می‏گویی؟ اصلا می ‏دانی كه حقيقت استغفار چيست؟ استغفار درجه عليين‏ است.»
عليين يعنی مردمی كه در آن درجات بالا از مقامات قرب قرار گرفته ‏اند. بعد فرمود: استغفار و توبه يك كلمه است بر اساس شش پايه‏. اين شش پايه را كه علی (ع) بيان كرده است، علما اينطور درك‏ كرده ‏اند كه دو تا از اين ها ركن و اساس توبه، دو تای ديگر شرط قبول توبه‏ (يعنی دو تا ماهيت توبه را تشكيل مي دهند و دو تای ديگر شرط قبول توبه ماهيت دار را) و دو تای آخر شرط كامل شدن توبه هستند.
توبه درجات و مراتب دارد و ما نبايد مأيوس شويم. در درجه اول برای خودتان طلب استغفار كنيد، طلب مغفرت كنيد. در درجه اول كوشش كنيد تا از گناهان گذشته خودتان‏ پاك شويد. پاك شدنتان به اين است كه پشيمان شويد، به اين است كه‏ تصميم بگيريد كه دو مرتبه تكرار نكنيد، تصميم بگيريد كه حقوق مردم را به‏ آنها باز گردانيد، حقوق خدا را به خدا باز گردانيد.
و الله اگر خودتان را پاك كنيد بعد می‏ بينيد كه همه دعاهايتان مستجاب می ‏شود.
شستشويی كن و آنگه به خرابات خرام  *** تا نگردد ز تو این دیر خراب آلوده