شب زنده داری پیامبر اکرم (ص)

خداوند خطاب به پیامبر (ص) می فرماید: «قم اللیل» (مزمل/آیه 2)؛ «شب را بپاخیز»، در شب قیام کن، قائم باش، بپاخیز، به تعبیر خود ما، شب خیز باش. «الا قلیلا»؛ «مگر کمی». در همین دستور اول، آن حالت اعتدالی که در اسلام همیشه هست، فورا رعایت می شود، که خود پیامبر اکرم (ص) نیز همیشه می فرمود. شب خیز باش، نه به معنی اینکه شب اساسا نخواب؛ چون آیات دیگر قرآن هست که می فرماید: خداوند شب را سکن و زمان آرام گرفتن و استراحت کردن قرار داده است. افرادی که بنایشان را بر این می گذاشتند که شب هیچ نخوابند و تمام شب را به عبادت بیدار باشند، پیغمبر اکرم (ص) آنها را از این کار نهی می کرد و می فرمود: دین من و سنت من این نیست. من در شب قسمتی می خوابم و قسمت دیگری بیدارم و شب خیز.
«قم اللیل الا قلیلا»؛ «بپاخیز شب را مگر کمی» (مزمل/آیه 2). آیا مقصود این است که مگر کمی از شب، یعنی کمی از شب را حتما استراحت کن و بخواب و باقی را به شب خیزی و عبادت بگذران؟ که ظاهر هم همین است یا مقصود این است که مگر قلیلی از شب ها که وضع استثنایی دارد و در آن شب ها این دستور قیام لیل قهرا به آن ترتیب عملی نیست، مثلا در مسافرتها، در جنگها، در اوضاع خاص که قهرا برنامه در آن وقت بهم می خورد؛ چون این امر بر پیغمبر اکرم (ص) واجب بوده است، حال یا واجب بوده به همین معنای معمول و متعارفی که ما می گوییم، یا واجب بوده به معنای اینکه ایشان مانند یک امر واجب با آن رفتار می کرده اند یعنی هرگز آن را ترک نمی کرده اند.