ابوالحسن جمال الدین قفطی

جمال الدین قاضی الاکرم ابوالحسن علی بن یوسف بن ابراهیم الشیبانی قفطی، نسب او به "بکربن وائل" می رسد کاتب و مورخ مصری و از رجال و وزراء و حکام ایوبی حلب. او که به "قاضی الاکرم" مشهور است در سال 568 هـ ق، در شهر "قفط" در مصر علیا، بدنیا آمد. مادرش زنی از بادیه عرب از قبیله بلی و از قضاعه، زنی صالحه و اهل عبادت. پدرش ابوالحجاج یوسف معروف به "القاضی الاشرف" دبیری شایسته بود، به یکی از بادیه ها رفت تا از آنجا اسبی بخرد، آنجا با همسر خود ازدواج کرد و او را به شهر آورد.
ابوالحسن قفطی، در قاهره (مصر) پرورش یافت و در آنجا در تمام علوم از جمله "نحو و لغت فقه و حدیث و علم قرآن و اصول و منطق و ریاضیات و نجوم و تاریخ و جرح و تعدیل" بهره های فراوان برد و زمانی که پدرش از سوی "ملک العزیز عثمان" فرزند صلاح الدین ایوبی، والی بیت المقدس شد، جمال الدین ابوالحسن نیز، به همراه پدر در سال 591 هـ ق به بیت المقدس رفت. وقتی که بزرگان آنجا شرافت و همت بلند او را دیدند، خواستند که برای کارهای مملکت، او را بگمارند، ولی قبول نکرد تا زمان "ملک افضل علی" فرزند دیگر صلاح الدین که ناچارا با سپاهیان او و به همراهی والی قدس و نابلس، فارس الدین میمون قصری از بیت المقدس رفت و در حلب به ملک ظاهر ملحق شد. «داستانی طولانی دارد».
در حلب، بعد از مدتی، با اصرار «والی قدس» وزارت را بر عهده گرفت. او چون به نحو عالی از عهده این مقام برآمد، این بود که ملک ظاهر هم، خزانه خود را به دست او داد. ابوالحسن، با این مسئولیت های بزرگ و در عین اینکه با اکراه، امور دیوان مملکت را بر عهده گرفته بود، ولی در خانه سرگرم تألیف بود و از خود آثار زیادی برجای گذاشت. او از مردی با سخاوت بود و چهره ای خندان داشت. بسیار به گردآوری کتاب علاقمند بود. کتابخانه ای را که خودش تهیه کرده بود، هیچکس مثل او نداشت. قفطی با "یاقوت حموی" معاصر بود و یاقوت بعد از فرار از دست مغولان به او نامه نوشت و با او مراوده داشت. ابوالحسن علی قفطی، در سال 608 به حج رفت و در سال 646 هـ ق، در سن 78 سالگی از دنیا رفت.

برخی آثار قفطی
1- مهم ترین اثر او کتاب معروف به تاریخ الحکماء که ملخص اثر ابن قفطی است.
2- الدر الثمین فی اخبار المتیمین
3- انباه الرواة علی انباء النحاه
4- اخبار المضفین و ماصنفوه
5- اخبار الخویین (کتاب بزرگی است)
6- تاریخ مصر من ابتدائها الی ملک صلاح الدین ایاها (در شش مجلد)
7- تاریخ المغرب و من تولاها من بنی تومرت
8- تاریخ الیمن منذا ختطت الی الآن
9- الکلام علی الموطا (که تاکنون به پایان نرسیده)
10- الانیاس فی اخبار آل مرداس
11- الکلام علی الصحیح النجاری (ناتمام مانده) و کتب دیگر!