زین الاسلام عبدالکریم بن هوازن قشیری نیشابوری

جنسیت: مرد
تولد و وفات: (386-465) قمری
محل تولد: استواء نیشابور (قوچان کنونی)
شهرت علمی و فرهنگی: صوفی، فقیه، محدث، مفسر

زین الاسلام عبدالکریم بن هوازن بن عبدالملک بن طلحه ابوالقاسم قشیری نیشابوری؛ مشهور به امام و استاد امام. از نظر اصول اشعری و از نظر فروع شافعی بود. نسبت وی از جانب پدر به قبیله قشیرین کعب می رسید، و از طرف مادر به سلمی منسوب بود. خود او نیز از محدثان به نام اهل تصوف بود. در کودکی پدر خود را از دست داد و در محضر درس ابوالقاسم یمانی، پرورش یافت و مقدمات ادب فارسی و عربی را نزد او فرا گرفت، بعدها به نیشابور رفت و ساکن شد، از ابوحسین خفاف و ابونعیم اسفراینی و حاکم نیشابوری و ابوعبدالرحمن سلمی و دیگر ارباب حدیث و بزرگان صوفیه حدیث شنید و فقه را از ابوبکر محمدبن بکر طوسی و علم را از استاد ابوبکر بن فوزک فرا گرفت و تصوف را از ابوعلی دقاق نیشابوری آموخت. پس از وفات وی با ابوعبدالرحمن سلمی معاشرت کرد و عاقبت استاد خراسان گردید.

از شاگردان وی می توان به احمدبن اسماعیل جوهری که "رساله قشیریه" را بر قشیری خوانده و سمعانی از وی اجازه گرفته و سیداسماعیل جرجانی صاحب "ذخیره خوارزمشاهی" و ابوعبدالله حسین بن احمد بیهقی، ابوالقاسم فضل بن محمد عطار ابیوردی، ابوالمظفر محمدبن احمد هروی و شعیب بن نوح رازی صوفی اشاره کرد. قشیری از معاصرین و منکران ابوسعید ابوالخیر بود که در نهایت به او گروید. آثار بسیاری از خود به جای گذاشته و در سرودن شعر به زبان عربی دست داشته است. طریقه او در تصوف به واسطه بوعلی دقاق به جنید و معروف کرخی رسید. وی در نیشابور درگذشت و همان جا دفن شد. از آثار وی "الرسالة القشریه"، در علم تصوف و بیان رؤوس مسائل علم باطن که مورد مراجعه و استناد بزرگان صوفیه و اهل ذوق است؛ "لطائف الاشارات"؛ "التحبید فی علم التذکیر"؛ "بلغه المقاصد"؛ "التفسیرالکبیر"؛ یا "التیسیر فی التفسیر"؛ "آداب الصوفیه"؛ "عیون الاجوبه فی فنون الاسئله"؛ "الاربعین"؛ "فصل الخطاب فی فضل النطق المستطاب"؛ "حیاهأ الارواح والدلیل الی طریق الصلاح".