کتاب تفسیر موضوعی قرآن مجید

این تفسیر همان طور که از نام آن پیداست، به صورت موضوعی و به زبان فارسی توسط مفسر معاصر شیعه حضرت آیة الله عبدالله جوادی آملی تنظیم شده است و تاکنون 17 جلد از آن نشر یافته است و محصول گفتارهای تفسیری از تلویزیون جمهوری اسلامی ایران است که از سال 1360 شروع شده و پس از آن از نوار پیاده شده و به طبع رسیده است. مباحث هر جلد متفاوت با دیگر جلدها است.

زندگینامه (آیة الله عبدالله جوادی آملی)
آیة الله عبدالله جوادی آملی در سال 1312 هـ.ش در شهر آمل به دنیا آمد. پدر و جد ایشان از مبلغین اسلام و ارادتمندان به آستان ولایت بوده اند. آیة الله جوادی آملی پس از به پایان رساندن دوره ابتدایی در سال 1325 وارد حوزه علمیه آمل شد و تا سال 1329 در آن شهر به تحصیل علم پرداخت و پس از آن عازم حوزه علمیه مشهد شد ولی چون طلاب آنجا نسبت به علمای بزرگ مشهد تکریمی نداشتند، آنجا را ترک گفته و وارد حوزه علمیه تهران شد. ایشان با ورود به مدرسه مروی به خواندن رسائل و مکاسب اشتغال یافتند و پس از آن به فراگیری کفایة الاصول و علوم عقلی و نقلی پرداختند و پس از 5 سال عازم حوزه علمیه قم شدند و تاکنون در آنجا حضور داشتند. یکی از خدمات فرهنگی ایشان تأسیس مؤسسه تحقیقاتی و نشر اسراء در سال 1372 است. ایشان در مجلس خبرگان قانون اساسی و مجلس خبرگان رهبری در دوره های اول و دوم عضویت داشتند و همچنین یکی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بوده اند و هم اکنون امامت نماز جمعه شهر مقدس قم را بر عهده دارند. از اساتید و دوستان ایشان می توان به آیة الله عزیزالله طبرسی، میرزامهدی محی الدین الهی قمشه ای، آیة الله بروجردی، امام خمینی (ره) و علامه سید محمدحسین طباطبایی و... اشاره کرد. ایشان آثار و تألیفات بسیاری دارند از جمله: تسنیم، تفسیر قرآن کریم، تفسیر موضوعی قرآن کریم، رحیق مختوم، اسرارالصلوة، صهبای حج، ولایت فقیه و...

ساختار بندی کتاب:
مفسر در آغاز جلد نخست، مقدمه ای مبسوط در عظمت قرآن به نگارش درآورده و وعده بحث درباره اصل تفسیر، تفسیر قرآن به قرآن و تفسیر موضوعی را به نوشتار دیگر احاطه داده است. ترتیب مباحث هر جلد به شرح زیر می باشد:
1- جلد اول: قرآن در قرآن: این جلد در فصول 5 گانه خود به مباحث حقیقت قرآن، اعجاز قرآن، رسالت قرآن و جاودانگی قرآن و فهم قرآن می پردازد، در حقیقت این جلد در معرفی و شناخت قرآن است.
2- جلد دوم: توحید در قرآن: در این جلد پس از طرح مباحث کلی توحید در سه بخش و طی فصول متعدد مباحث قرآن و راه های شناخت و براهین توحیدی قرآن، مراتب توحید، موحدان در قرآن و... را مورد ملامت قرار می دهد.
1- بخش یکم: قرآن و راه های شناخت خدا 2- بخش دوم: مراتب توحید 3- بخش سوم: نفی شرک
3- جلد سوم: وحی و نبوت در قرآن: مقدمه مشتمل بر مباحث ضرورت نبوت و راه های شناخت نبوت است و کتاب شامل سه بخش به شرح زیر می باشد:
1. بخش اول: وحی 2. بخش دوم: نبوت عام 3. بخش سوم: نبوت خاص
4- جلد چهارم و پنجم: معاد در قرآن: این جلد شامل 12 بخش به شرح زیر است:
1. بخش اول: یاد معاد 2. بخش دوم: دنیا و آخرت 3. بخش سوم: منکران معاد 4. بخش چهارم: امکان معاد 5. بخش پنجم: ضرورت وقوع معاد 6. بخش ششم: مرگ و قبر و برزخ 7. بخش هفتم: شهید و شهادت 8. بخش هشتم: نشانه های قیامت 9. بخش نهم: نام ها و حوادث قیامت 10. بخش دهم: سؤال در قیامت 11. بخش یازدهم: گواهان رستاخیز 12. بخش دوازدهم: نامه اعمال
5- جلد ششم و هفتم: سیره پیامبران در قرآن: این جلد شامل 10 بخش به شرح زیر است:
1. بخش اول: سیره مشترک پیامبران 2. بخش دوم: سیره حضرت آدم 3. بخش سوم: سیره حضرت ادریس 4. بخش چهارم: سیره حضرت نوح 5. بخش پنجم: سیره حضرت هود 6. بخش ششم: سیره حضرت صالح 7. بخش هفتم: سیره حضرت ابراهیم 8. بخش هشتم: سیره حضرت لوط 9. بخش نهم: سیره حضرت اسحاق 10. بخش دهم: سیره حضرت یعقوب
6- جلد هشتم و نهم: سیره رسول اکرم (ص) در قرآن: شامل یک مقدمه و 4 بخش به شرح زیر است:
مقدمه: اصل ثابت و حاکم بر جهان هستی
1. بخش اول: شاخصه های برتری رسول اکرم (ص) بر پیامبران
2. بخش دوم: احتجاجهای توحیدی رسول اکرم (ص)
3. بخش سوم: سیره توحیدی و شئون رسول اکرم (ص)
4. بخش چهارم: سیره رسالتی پیامبر اکرم (ص)
7- جلد دهم: مبادی اخلاق در قرآن: این کتاب عهده دار تبیین برخی از مبادی اخلاق از منظر وحی است و در بخش یکم از رابطه جهان بینی و اخلاق و در بخش دوم از رابطه انسان و اخلاق و در بخش سوم درباره اهمیت و آثار اخلاق بحث می کند. بخش پایانی کتاب نیز عنایت علمی و عملی فرزانگان بشری به اخلاق را مورد ارزیابی قرار می دهد.
8- جلد یازدهم: مراحل اخلاق در قرآن: این جلد شامل سه بخش به شرح زیر است:
1. بخش اول: موانع نظری و عملی سیر و سلوک
2. بخش دوم: مراحل مانع زدایی از سیر و سلوک
3. بخش سوم: مقامات عارفان و مراحل سیر و سلوک
9- جلد دوازدهم: فطرت در قرآن: در این جلد مباحث فطرت از منظر قرآن، راه های شکوفایی و رشد فطرت، راه های از بین بردن موانع رشد فطرت و تبیین فطرت از اره محبت در اختیار علاقه مندان به معارف قرآنی قرار گرفته است.
10- جلد سیزدهم: معرفت شناسی در قرآن: استاد جوادی آملی محور مغفول (معلم و عامل معرفت) را به طور محوری و اصل، در عین پرداختن به سایر محور های مطالعاتی در حوزه معرفت شناسی تبیین نموده است. وی مطالب و مباحث مورد نظر را با انبیاء بر آموزه ها و معارف قرآن کریم طرح نموده است. از موارد شاخصی که در این اثر در کنار سایر مباحث و مسائل معرفت شناسانه بر اساس نگاه قرآنی شکل گرفته است عبارتند از: تمایز معرفت حصولی از شناخت شهودی، امتیاز شناخت نشأت گرفته از فطرت درون- و...
11- جلد چهاردهم: صورت و سیرت انسان در قرآن: بخش اول: صورت آدمی در کتاب الهی (مبادی سه گانه انسان در قرآن)، بخش دوم: سیرت الهی انسان در قرآن کریم.
12- جلد پانزدهم: حیات حقیقی انسان در قرآن: بخش اول: ترسم نهایی انسان بر اساس حکمت نظری و عملی قرآن، بخش دوم: سیری کوتاه در برخی از نظرات انسان شناختی.
13- جلد شانزدهم: هدایت در قرآن: بخش اول: کلیاتی درباره هدایت، بخش دوم: منشأ و مظاهر هدایت خداوند، بخش سوم: انواع رسالت ها و هدایت های قرآن، بخش چهارم: راهیابی انسان به هدایت قرآن، بخش پنجم: مبدأ و مظاهر ضلالت و راه گریز از آن.
14- جلد هفدهم: جامعه در قرآن: این جلد در شش بخش که هر یک مشتمل بر چندین فصل است زیربنای شکل گیری جامعه اسلامی و الهی را مورد بررسی قرار داده و به واکاوی گوشه هایی از فرهنگ اصیل دینی آنگونه که باید باشد، پرداخته است. برخی مباحث آن عبارتند از: ساختار جوامع انسانی- اسلام آیین زندگی- جامعه در قرآن- اسلام در جهان معاصر- اسلام و جامعه- موانع و راهکارها- و...

این تفسیر در سال 1363 توسط مرکز نشر فرهنگی رجاء به چاپ رسیده و منتشر گردیده است و همچنین با نظم بهتری توسط دارالصفوه بیروت ترجمه شده و سپس چاپ گردیده است. این کتاب توسط ناشرین متفاوت در سالهای مختلف به چاپ رسیده است.