بررسی مساله مهرورزی به کودکان

طفل نیاز به نوازش دارد، دوست دارد او را در بغل گیرند، دست بر سر و روی او بکشند،  او را ببوسند، با وی بازی کنند و به حساب آورند، به خاطرش متأثر شوند و... و در سایه این مسائل است که او مهر والدین را لمس می کند. او محبت را در سایه ناز کشیدن ها، مراقبت ها، غذا ها، به حساب آوردن های او توسط والدین درک می کند ولی همانگونه که ذکر شد اساس و سرچشمه آن تماس جسمی است، بوسیدن است، در آغوش گرفتن است و روی زانو نشاندن اوست.

تجلی مهرطلبی در کودک

کودکان هر چند که گستاخ و سخت تر، و به هر میزان که سخت دل و بی تفاوت باشند باز هم تشنه محبتند، و این عطش به حدی است که گاهی طفل خود را به بیماری می زند تا مهر دیگران را به سوی خود جلب کند و یا گاهی واقعا بیمار می شود، و درمانش ابراز محبت و دست مهر بر سر او کشیدن است. بسیاری از گر یه های طفل، فریادها و جیغ و دادهایش به خاطر آن است که به او محبتی نمایند و لحظه ای او را در بغل گیرند. گاهی تجلی آن به صورت لوس بازی ها، تقلید کردن ها، ادا و اطوار در آوردن هاست، و زمانی به صورت حرفهای رکیک زدن، عمل مهم و خارق العاده نشان دادن، دروغ بافتن، خود را بزرگ جلوه دادن، شیرینی کارهای خود را بیان کردن و... است. در همه حال او سعی دارد که نظر اطرافیان را به سوی خود جلب کند تا به او مهر بورزند. از او دلجوئی کنند و خلاصه نیاز او را به صورتی برآورده و عطش مهرطلبی او را سیراب کنند.

ضرورت ارضای آن

این خواسته که جلوه هائی از آن را برشمردیم نباید نادیده گرفته شود زیرا ما برای یک جامعه سالم نیازمند به افرادی هستیم که مهربان و صمیمی باشند. به خلق خدای مهر بورزند و به مردم علاقمند و نسبت به آن دوستدار و باصفا باشند. کودک این مهرورزی را در خانه تمرین می کند و از پدر و مادر آن را یاد می گیرد. بدینسان والدین نه تنها در قبال کودک بلکه به خاطر اجتماع موظف به مهرورزی و ابراز محبت به کودکند. بررسی ها نشان می دهد که سعادت و خوشبختی طفل کاملا به این امر بستگی دارد که والدین او چقدر دوستش دارند و بچه میزان تأییدش می کنند. میزان عشق پدر و به خصوص مادر نسبت به او چقدر است و علاقه و عنایتی که به او مبذول می شود به چه میزانی است. کودک مورد علاقه والدین به هر صورتی که زندگی کند خوشبخت است و این خوشبختی خود را احساس می کند. و برعکس اگر احساس کند که به او مهری ندارند و علاقه ای به او ابراز  نمی کنند به هرر علت که باشد خود را بدبخت و گرفتار می داند. ضرورت ارضای آن به حدی است که حتی والدین در عین گرفتاری نباید طفل را فراموش کنند و مهر خود را از او دریغ دارند. این ضرورت به هنگامی بیشتر احساس می شود که بدانیم کودک متعادل از خانواده های کاملا متعادل پدید می آیند، خانواده ای که فرزندان خود را از مهر خویش به گونه صحیحی برخوردار سازند و یا سست و بی مهر نباشند.

توصیه ها در ارضای آن

فراموش نکنیم که متمردترین و گستاخ ترین کودکان از راه مهر و محبت قابل اصلاحند و شاید یکی از علل گستاخی و تمرد آنها کمبود مهر و به خاطر جستجوی محبت باشد. بدین نظر توصیه های روانشناسان این است که این نیاز ارضا شود و از این تشنگی سیراب گردد. توصیه های مذهبی هم درباره مهرورزی و ابراز محبت به کودکان بسیار است. در کتب فقهی اسلام بابی است که در آن بحث از استجاب ابراز مهر و حتی انجام آن به صورت وظیفه برای والدین ذکر شده است. بدینگونه که گفته اند هم فرزندان خود را قلبا دوست بدارید و هم این دوستی و مهر را به آنان ابراز کنید. در سخنی از حضرت موسی نقل شده است که پرسید خداوندا چه عملی در نزد تو افضل است؟ در پاسخ شنید دوستی کودکان. پیامبر اسلام خود بارها می فرمود: «احبوا الصیبیان وارحموهم»، کودکان را دوست بدارید، به آنان دلسوز و مهربان باشید. در سخنی منقول از امام صادق (ع) آمده است که پیامبر فرمود خداوند بر آدمی به خاطر شدت و کثرت محبتش نسبت به فرزند ترحم می کند و او را مورد مرحمت قرار می دهد.

طرق مهرورزی

برای مهرورزی نسبت به کودکان راهها و طرق بسیاری است که  تفصیل آن در کتب تربیتی و اسلامی آمده است. از جمله دستور داده اند به کودک سلام کنید، با او مصافحه نمائید، در میان جمع او را به بازی بگیرید، او را ببوسید، درباره خواسته هایش توجه کنید، سخنان او و شکایاتش را بشنوید، اگر داستانی نقل می کند گوش فرا دهید، آنجا که او می خندد شما هم بخندید، به او نشان دهید که از تأثر او متأثرید، با او آنچنان رفتار کنید که احساس ستم نکند و خود را مظلوم نپندارد، گمان نکند که مقررات فقط درباره او اجرا می شود، فکر نکند که والدین آزادند و او دربند است و.... گاهی مهرورزی به صورت رسیدن به او و به شکم اوست، زمانی خرید اسباب و وسایلی است که مورد علاقه اوست، گاهی دادن پول، خرج کردن در راه او، بیدار ماندن در بالای سرش به هنگام بیماری اوست و... بوسیدن فرزند ساده ترین و عملی ترین راه مهرورزی به کودک است. پیامبر فرمود: «کودکان خود را ببوسید زیرا به خاطر هر بوسه شما به فرزندتان درجه و مقامی در بهشت معین شده است.» و نیز فرمود: «هرکس که طفلش را ببوسد به خاطر هر بوسه ای خداوند حسنه ای برایش معین می کند، و هرکس که فرزند خود را شادمان کند برای هر بار شادی سروری جهت او در بهشت منظور می شود».

زیان عدم ارضای کودک از مهر

روانشناسان و روانکاوان در اینجا سخنان بسیاری دارند ومنشاء بسیاری از عقده ها و کمروئی ها را عدم ارضای کودک از مهر والدین ذکر کرده اند. زیانهای ناشیه از این کمبود بسیار است، از جمله اینکه عدم ارضای کودک زمینه را برای کمروئی او فراهم می سازد، و چنین کودکانی در سنین بعدی افرادی عاجز و در مواجهه با مشکلات و حل آن ناتوان خواهند بود. درباره منشاء فحشاء و خودفروشی ها یکی از تحقیقات علمی نشان می دهد که یک علتش مهرطلبی است. دخترکان و یا زنانی که نیاز شدید به مهر و محبت دارند ولی در خانواده خود پذیرفته نیستند تسلیم مشتاقان خود و گرسنگان شهوت می شوند، و نیز بررسی ها نشان می دهد که منشاء بسیاری از کمروئی ها نیز کمبود محبت است. کمبود محبت گاهی موجب ناهنجاری در رفتار کودکان و حتی نوجوانان و جوانان می شود. افرادی که در جمع خانواده یا بیرون به بازی گرفته نشوند، شوخی های بی جا می کنند، سرو صدا راه می اندازند تا جلب نظر کنند. گاهی خود را به نا خوشی می زنند تا عواطف دیگران را نسبت به خود تحریک کنند. دختر جوانی که با یک تملق خود را می بازد مهرطلب است. پسر جوانی که بدنبال یافتن دختری، هزاران رنج و بی آبروئی را تحمل می کند در جستجوی مهر است. و بالاخره کودکی که ساعت ها در خانه نق می زند و بیقراری می کند خواستار مهر والدین است. 

در طریق مهرورزی به کودکان

ارضای مهرطلبی کودک ضروری است ولی اگر با مراعاتهائی انجام نشود زیانهائی به همراه خواهد داشت. ما ذیلا به اهم آنها در این زمینه اشاره خواهیم کرد:

1- طفل به همان میزان که مهر می بیند باید وادار شود که مهر ابراز کند. اگر خواهان محبت والدین است باید نسبت به برادر یا خواهر کوچکتر علاقه نشان دهد. این امر را والدین با زبان کودکانه می توانند به او تفهیم کنند و رعایت آن را خواستار شوند.

2- مهرورزی ها عملی باشد و کمتر زبانی. و به همین طریق در جنبه مهرخواهی از کودک باید زمینه ملاطفت را ایجاد کنیم. کمتر بگوییم مهربان باش و بیشتر زمینه مهربان بودن او را فراهم سازیم. 

3- مهرورزی والدین نسبت به کودکان در حضورشان باید یکسان باشد زیرا گاهی محبت بیش از حد والدین درباره یک طفل باعث رنجش دیگر کودکان خانواده می شود.

4- مهرورزی والدین به کودکی در خانواده به گونه ای نباشد که او را جیره وار کودک بزرگتر سازد. چه بسیار والدینی که برای طفل کوچک خود هرگز اسباب بازی نو و تازه نمی خرند- بلکه او را وادار می سازند که با اسباب بازی کهنه و قراضه فرزند بزرگتر بازی کند و این موجب تأثر و کدورتهای برای طفل خواهد بود. و وضع به همین گونه است در زمینه لباس کودک خوردسال.

5- هیچیک از پدر یا مادر نکوشد که محبت و مهر کودک را انحصاری خود کنند و طفل را فقط بسوی خود جلب کنند. این امر برای کودک خطرناک است بخصوص که اگر خطری متوجه فرد مورد علاقه انحصاری او گردد. میزان محبت و مهر کودک و دلبستگی او به پدر و مادر باید به میزان مساوی و با توزیع متعادل باشد.

6- مهرورزی کودک همانگونه که ذکر شده باید دو جانبه باشد یعنی هم مهر ببیند و هم وادار شود که بدیگران ابراز مهر کند.

7- مهرورزی والدین نباید مانعی برای مصونیت کودک از امرها و نهی ها شود. آنجا که جای مهر است باید مهربان بود و آنجا که جای امر و نهی است باید همان را انجام داد.