صرفه جویی در همه چیز، یکی از ویژگی های حکومت اسلامی

دقت فوق العاده در صرف اموال بیت المال به عنوان یک ودیعه مهم الهی که حسابرسی سختی در روز قیامت درباره آن خواهد شد از ویژگی های دیگر این فرهنگ است تا آنجا که در داستان معروف امیرمومنان علی( ع) و برادرش عقیل خوانده ایم که حتی او حاضر نشد کمترین تبعیضی میان برادر نیازمند خود و دیگر مسلمانان قائل شود و حتی به وسیله «حدیده محماه» (اهن تفتیده) که نزدیک دست برادر خود برد به او هشدار داد و وی را از عذاب الهی در قیامت برحذر داشت، عذابی که گیرنده و دهنده را (در موارد خلاف) در بر می گیرد. موارد فراوانی از دقت پیشوایان بزرگ اسلام در این زمینه دیده می شود که در تاریخ دنیا بی نظیر است، از جمله دستور معروفی است که علی( ع) به کتاب و نویسندگان حکومت اسلامی داد و فرمود: «ادقوا اقلامکم و قاربوا بین سطورکم واحذقوا عنی فضولکم، واقصدوا قصد المعانی، وایاکم والاکثار، فان اموال المسلمین لا تحمل الاضرار»، «نوک قلمها را تیز کنید (تا خطوط را باریکتر بنویسید) و فاصله سطرها را کم کنید و مطالب اضافی را حذف کنید و سخنان اصلی را بنویسید (و از لفاظی و شاخ و برگهای بیهوده بپرهیزید) و از پرگویی خودداری کنید چرا که اموال مسلمانان تحمل این همه ضرر و زیان را ندارد»!

امام صادق (ع) این مطلب را به صورت کلی تری بیان فرموده، می گوید: «ان القصد امر یحبه الله عزوجل وان السرف یبغضه حتی طرحک الثوه فانها تصلح لشیی وحتی صبک فضل شرابک»، «میانه روی و صرفه جویی کاری است که خداوند بزرگ آن را دوست دارد، و اسرافکاری را مبغوض می شمرد، حتی دور انداختن هسته خرما صحیح نیست، چرا که به درد چیزی می خورد، و حتی دور ریختن باقیمانده آبی را که خورده اید اسراف است».

این نکته شایان توجه است که امروز ثابت شده هیچ چیز دور ریختنی نیست، یعنی از همه ضایعات و فضولات صنایع و غیر صنایع می توان بهره گیری کرد، تا آنجا که فاضلابهای گندیده را تصفیه کرده و به پای زراعتها می فرستند و از آن محصول فراوان می گیرند و زباله ها را جمع آوری کرده و از آن فراورده های مختلف می سازند.

این سخن را با جمله پر معنایی از دعای صحیفه سجادیه امام علی بن الحسین(ع) پایان می دهیم. امام در پیشگاه خداوند عرض می کند: «اللهم صل علی محمد واله واحجبنی عن السرف والازیاد، و قومنی بالبدل والاقتصاد، وعلمنی حسن التقدیر، واقبضنی بلطفک عن التبذیر»، «خداوندا درود بر محمد وآلش بفرست، و مرا از اسراف و زیاده روی بازدار، و با بذل و بخشش و میانه روی برپادار، و راه و رسم حسن تقدیر (اندازه گیری دقیق در زندگی) را به من بیاموز، و مرا به لطف از تبذیر (و ریخت و پاش بی دلیل) نگهدار».