طلب و اراده

بحث طلب و اراده و حواشی آن، از موضوعات مهم علم اصول و از کهن ترین مسائل اعتقادی بشر و یکی از پر جنجال ترین و غامض ترین بحث های مذهبی است. دامنه این بحث به لحاظ محتوا و مضمون به وسعت میدان بحث و مناظره ای است که از دیرباز میان حکمای یونان و بعد اشعریان و اعتزالیان، و سپس متأخرین از حکما در گرفت، ولی چون اغلب آن اندیشمندان در رفع اشکال و حل مسائل مطروحه به اختصار کوشیده اند، نزاع دامن گیر و اشکالات فزونی گرفت تا اینکه حضرت امام در سیر تدریس خارج اصول شان وقتی به این مبحث می رسند افادات درسی را به صورت رساله ای جداگانه رقم می زنند و برای رفع این معضل تاریخی، ریشه های فلسفی و عرفانی و روایتی این بحث را دقیقا پی گیری کرده و ارتباط مسئله را بر جبر و تفویض و سعادت و شقاوت ذاتی و موجبات آن دو، عمیقانه به تجزیه و تحلیل کشیده اند.

معرفی اجمالی نویسنده:
آیت الله حاج سید روح الله مصطفوی، مشهور به امام خمینی، فقیه، مرجع تقلید، نویسنده، مبارز و رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران که در 20 جمادی الثانی سال 1320 برابر با 1281 ش روز تولد حضرت زهرا (س)، در خمین (ایران) به دنیا آمد. در 4 ماهگی پدرش سید مصطفی را از دست داد، دوران کودکی به مکتب خانه در خمین رفته و بعد در سن طلبگی ادبیات فارسی ابتدایی و حساب و هیئت و بعد دروس مقدمات را خواند. در 15 سالگی به علت شیوع وبا، مادرش نیز از دنیا رفت. 19 ساله بود که به دلیل نبودن مدرسه در خمین، برای ادامه تحصیل به اراک رفته و در حوزه درس آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی، دروس منطق، مطول، لمعه و ادبیات عرب را خواند. سال 1340 هـ ق برابر با 1301 ش، آیة الله حائری به اصرار علمای قم، به آنجا رفته و حوزه قم را تأسیس کردند و بسیاری از طلاب، از جمله سید روح الله نیز 4 ماه بعد به قم رفت. بعد از چهار سال دوره درس های سطح، سال 1344 ق، به مدت یازده سال نزد حاج شیخ، درس فقه و اصول خوانده و همزمان دروس فلسفه و تمام منظومه ملاهادی سبزواری را در مدت 4 سال فرا گرفت و در ضمن، تدریس منظومه را شروع کرد و سال 1313 ش، به درجه اجتهاد نائل شد. روح عرفانی در ایشان از سال 1307 در سنین 26 یا 27 سالگی و مراحل سیر و سلوک او در خدمت مرحوم آیت الله محمدعلی شاه آبادی بودند. از اساتید دیگر ایشان، آیت الله رفیعی قزوینی بودند. حدود 20 سال، ایشان به تدریس و تألیف پرداخته و در عین حال با تلاش و جدیتی که داشت، مسائل سیاسی مملکت را دنبال و با شخصیت هایی چون مرحوم مدرس، ملاقات هایی نمود. آغاز فعالیت سیاسی آقا روح الله را باید از شهریور 1320 ش، زمانی که شعله های جنگ جهانی دوم به ایران کشیده شد، حساب کرد و فعالیت سیاسی انقلابی وی، سال 1314 ش بعد از جنگ جهانی دوم و به قدرت رسیدن "کندی" بروز کرد و بعد قیام سال 42 و زد و خورد در مدرسه فیضیه قم و سخنرانی وی در آنجا بر علیه شاه وقت (محمدرضا پهلوی) و اسرائیل و نهایتا دستگیری او به بعد از چند ماه، به اصرار مردم و علما، آزاد شده و سپس در آبان سال 1343 ش به ترکیه تبعید شدند. در مهر ماه 1344 ش، از ترکیه به عراق فرستاده شد. هر چند سال ها به ظاهر در عراق و در سکوت و آرامش به سر می برد ولی هیچگاه از مبارزه علیه طاغوت و رژیم ستم شاهی و اسرائیل و دشمنان اسلام، دست بر نداشت تا اینکه سال 1357 ش، به دنبال مبارزات مردم ایران با محمدرضا شاه پهلوی و حکومت او و در نهایت سقوط شاه و دولتش، این بزرگمرد تاریخ، در دی ماه 1357 ش به ایران برگشت و به عنوان رهبر بزرگ انقلاب و مؤسس جمهوری اسلامی ایران، یازده سال، انقلاب را رهبری و 14 خرداد 1368 ش، در سن 87 سالگی دار فانی را وداع کرد.

ساختاربندی کتاب:
از جمله مباحثی که در این کتاب مطرح می شود:
- مسئله جبر و تفویض
- ریشه تاریخی جبر و تفویض
- صفات حق تعالی عین ذات اوست
- اهم دلایل اشاعره بر اراده انسانی و اراده الهی
- پاسخ استدلال محقق خراسانی
- جبر و تفویض در آیات قرآنی
- در بیان مذهب حق: نه جبر و نه تفویض
- در مشیت مطلقه الهی
- در ارتباط علم و اراده الهی با فعل آدمی
- در اینکه ماهیت امکانی منشأ اثر نیستند
- در اختلاف سرشت ها
- در انطباق احکام الهی با فطرت آدمی

منـابـع

کلیــد واژه هــا