هشدارهای امیرالمؤمنین علیه السلام راجع به مرگ

از فرمایشات امیرالمؤمنین (ع) است که: «فإن الغایة أمامکم، و إن ورآءکم الساعة تحدوکم تخففوا تلحقوا، فإنما ینتظر بأولکم ءاخرکم؛ ای مردم! لقاء خدا، نتیجه اعمال، بهشت و دوزخ، در جلوی شماست و مرتبا بسوی آن حرکت می کنید و بدان نزدیک می شوید و آن ساعت مرگ و اجل پشت سر شماست و با آواز حدی شما را میراند و به آن غایتی که در پیش دارید می رساند، بار خود را سبک کنید تا برسید، پیشینیان که رفته اند در انتظار شما هستند» (نهج البلاغه خطبه 21 و از طبع مصری با تعلیقه محمد عبده ج 1 ص 58). همانطور که برای شتر در راههای طولانی و بیابانهای گرم، برای آنکه طول راه را حس نکند و این مسافت را طی کند ساربانان آواز حدی می خوانند تا بالاخره شتر را به مقصد رسانیده، بارش را بر زمین گذارند؛ امیرالمؤمنین (ع) اجل را به آواز حدی تشبیه می فرماید که از پشت سر دائما در گوش انسان می نوازد تا بالاخره او را وارد در این منزل بگرداند.

وابستگی و مرگ
«تخففوا تلحقوا؛ بار خود را سبک کنید تا برسید»، میفرماید: ارواح انبیاء و ائمه و اولیاء و پاکان همه رفتند و در منازل خود در بهشتها مسکن گزیدند، ارواح مخلصین و مقربین همه در مقصود آرمیدند و قافله به منزل رسید؛ ای بندگان خدا! شما چرا معطلید؟ بار گناه، علاقه های مادی و شهوی فراوان شما را خسته و معطل نموده و منضجر و کسل کرده است آنها را بریزید، ریشه علائق را ببرید، خود را سبک کنید تا بدین قافله رحمت و لقاء الهی خود را برسانید و عقب نیفتید.
«فإنما ینتظر بأولکم ءاخرکم؛ پیشینیان که رفته اند در انتظار شما هستند». میفرماید: قیامت بر پا نمی شود و بعث و حشر و نشر انجام نمی گیرد مگر آنکه بازماندگان به گذشتگان ملحق شوند. پس بواسطه اعمال سیئه و زشتیهائی که نموده اید نتوانستید خود را به ارواح پاکان برسانید و آنها را در ترقب و انتظار نگاهداشته اید؛ با اعمال نیکو و اخلاق پسندیده و ملکات فاضله و عقائد حسنه خود را به قافله طیبین و طاهرین برسانید و آنها را از انتظار بیرون آورید. و اگر فرضا در دنیا عمر طولانی کنید، اگر این عمر توأم با پاکی دل و نیت و اخلاق و کردار شما باشد، در حال حیات، ارواح شما به عالم بالا و ملأ اعلی متعلق شده، و به مقام طهارت و قرب رسیده، و به ارواح پاکان پیوسته اید.
سید رضی (ره)، جامع نهج البلاغه در ذیل این خطبه می گوید: ‎این جملات، از کلام خدا و رسول خدا (ص) گذشته، با هر کلامی اگر قیاس شود و میزان گردد هر آینه برتر و عالیتر خواهد بود و گوی سبقت را در میدان مسابقه خواهد ربود. و اما خصوص جمله اخیر آنحضرت که میفرماید: «تخففوا تلحقوا»، پس کلامی از این مختصرتر و پر معنی تر و عمیق تر در میان کلمات، به گوش احدی نرسیده است و از این جمله زلال تر و دلنشین تر و سیراب کننده تر در میان کلمات حکمت آمیز، کسی به خاطر نیاورده است. (شرح نهج البلاغه، محمد عبده طبع مصری ص 58).
چقدر امیرالمؤمنین (ع) یاد مرگ میکرده، و اصحاب خود را بدین موضوع توجه میداده و در ملأ عام خطبه ها میخوانده است. سید رضی (ره) می گوید: در بسیاری از اوقات آنحضرت اصحاب خود را بدین جملات مخاطب قرار داده میفرمود: «آماده مرگ شوید و مستعد و مجهز گردید، خدای شما را رحمت کند؛ بانگ رحیل در میان شما سر داده شده است و اعتماد و دلبستگی خود را به دنیا کم کنید و بسوی خدا با آنچه در نزد شماست از اعمال صالحه و توشه های پسندیده منقلب گردید؛ چون در روبروی شما گردنه ای است سخت و منازلی است مخوف و هولناک که ناچار باید بر آنها وارد شد و در آنجا اقامت جسته و درنگ نمود و بدانید که مرگ به شما نظر انداخته و دائما این نظر بسوی شما نزدیک می شود و مثل آنکه شما در چنگالهای مرگ گرفتارید و آن چنگالها در شما فرو رفته است و در این باره، امور بسیار سخت و از پا درآورنده ای شما را پوشانیده و دربر گرفته و مشکلات طاقت فرسائی به شما احاطه نموده است. پس علاقه و محبت دنیا را ببرید و ریشه آنرا در وجود خویش نابود کنید و به توشه تقوی اعتماد کرده و از آن کمک بجوئید».
ابن حجر هیثمی مکی در الصواعق المحرقه می گوید: «از علی بن ابیطالب در حالیکه در فراز منبر مسجد کوفه بود سؤال کردند از آیه شریفه 23 سوره احزاب: «رجال صدقوا ما عـاهدوا الله علیه؛ به آنچه با خدا عهد بستند صادقانه وفا کردند»، فرمود: این آیه نازل شده است درباره من و درباره عمویم حمزه و درباره پسر عمویم عبیدة بن حارث بن عبدالمطلب؛ اما عبیده پس در جنگ بدر شهید شد و به رحمت ایزدی پیوست و حمزه در جنگ احد شربت شهادت نوشید و اما من پس در انتظار شقی ترین امت بسر می برم که این را از این خضاب کند -و اشاره فرمود به محاسنش و به سرش- و فرمود: این عهدی است که حبیب من پیامبر اکرم با من استوار نموده است.

منـابـع

کلیــد واژه هــا