معیار شناخت از نظر قرآن
فارسی 2472 نمایش |علاوه بر ابزار شناخت انسان برای شناخت نیازمند معیار شناخت نیز می باشد. خداوند در سوره فرقان با اشاره به برترین معیار شناخت می فرماید: «تبارک الذی نزل الفرقان على عبده لیکون للعالمین نذیرا؛ زوال ناپذیر است و پر برکت است کسى که قرآن را بر بنده اش نازل کرد تا جهانیان را انذار کند (و از عذاب و کیفر الهى بترساند).» (فرقان/ 1) «الذی له ملک السماوات و الأرض و لم یتخذ ولدا و لم یکن له شریک فی الملک و خلق کل شیء فقدره تقدیرا؛ خداوندى که حکومت و مالکیت آسمان ها و زمین از آن اوست، و فرزندى براى خود انتخاب نکرد و شریکى در حکومت و مالکیت ندارد و همه چیز را آفرید و دقیقا اندازه گیرى نمود.» (فرقان/ 2) این سوره با جمله "تبارک" آغاز مى شود که از ماده "برکت" است و مى دانیم برکت داشتن چیزى عبارت از آن است که داراى دوام و خیر و نفع کامل باشد.
جالب اینکه مبارک بودن ذات پروردگار به وسیله نزول فرقان، یعنى قرآنى که جدا کننده حق از باطل است معرفى شده و این نشان مى دهد که برترین خیر و برکت آن است که انسان وسیله اى براى شناخت -شناخت حق از باطل- در دست داشته باشد! این نکته نیز قابل توجه است که "فرقان" گاه به معنى "قرآن" و گاه به معنى معجزاتى که روشنگر حق از باطل است و گاه در مورد تورات به کار رفته است، ولى در اینجا با قرائنى که در آیه و آیات بعد است منظور قرآن است. در بعضى از روایات هنگامى که از امام صادق (ع) مى پرسند که آیا میان "قرآن" و "فرقان" فرقى است؟ مى فرماید: «قرآن اشاره به مجموع این کتاب آسمانى است و فرقان اشاره به آیات محکمات است.» این سخن منافات با فرقان بودن همه آیات قرآن ندارد و منظور این است که آیات محکمات قرآن مصداق روشن تر و بارزترى براى فرقان و جداسازى حق از باطل محسوب مى شود.
موهبت "فرقان و شناخت" تا آن حد اهمیت دارد که قرآن مجید آن را به عنوان پاداش بزرگ پرهیزکاران ذکر کرده است: «یا أیها الذین آمنوا إن تتقوا الله یجعل لکم فرقانا؛ اى کسانى که ایمان آورده اید اگر تقوى پیشه کنید خداوند فرقان در اختیار شما مى گذارد.» (انفال/ 29) آرى بدون تقوا، شناخت حق از باطل ممکن نیست، چرا که حب و بغض ها و گناهان حجاب ضخیمى بر چهره حق مى افکند و درک و دید آدمى را کور مى کند. به هر حال قرآن مجید برترین فرقان است. وسیله شناخت حق از باطل، در تمام نظام حیات بشر است. وسیله شناخت حق از باطل در مسیر زندگى فردى و اجتماعى است و معیار و محکى است در زمینه افکار و عقاید و قوانین و احکام و آداب و اخلاق. این نکته نیز قابل توجه است که مى گوید: «فرقان را بر بنده اش نازل کرد» آرى مقام عبودیت و بندگى خالص است که شایستگى نزول فرقان و پذیرا شدن معیارهاى شناخت حق از باطل را به وجود مى آورد و بالاخره آخرین نکته اى که در این آیه مطرح شده این است که هدف نهایى فرقان را انذار جهانیان بیان مى کند، انذارى که نتیجه اش احساس مسئولیت در برابر تکالیف و وظایفى است که بر عهده انسان قرار گرفته و تعبیر "للعالمین" روشنگر این است که آئین اسلام جنبه جهانى دارد و مخصوص به منطقه و نژاد و قوم معینى نیست، بلکه بعضى از آن استفاده خاتمیت پیامبر (ص) کرده اند، چرا که "عالمین" نه فقط از نظر مکانى محدود نیست که از نظر زمانى هم قیدى ندارد و همه آیندگان را نیز شامل مى شود.
منـابـع
سيد هاشم بحراني- تفسير برهان جلد 3 - صفحه 15
ناصر مکارم شیرازی- تفسير نمونه جلد 15- صفحه 7
کلیــد واژه هــا
0 نظر اشتراک گذاری ارسال چاپ پرسش در مورد این مطلب افزودن به علاقه مندی ها