منابع مطالعه ادیان منطقه اقیانوس آرام

منطقه اقیانوس کبیر (آرام) حدود یک سوم سطح زمین را می پوشاند. از نظر جغرافیایی و تاریخی ساکنان جزایر آن چهار گروه عمده را تشکیل می دهند: اندونزیایی ها، استرالیایی ها، ملانزی ها و پولینزی ها جدای از اندونزی که متجاوز از دو هزار سال تحت تاثیر و نفوذ هندی ها بوده و متجاوز از هزار سال هم در تماس با مسلمانان قرار داشته است، بقیه مناطق اقیانوس آرام قرن ها انزوای از بقیه جهان را تجربه کرده اند. مردمان بومی آن جا، در اجتماعات کوچک محلی خویش، فرهنگ هایی را به وجود آورده اند که اعتقادات و اعمال مذهبی نقشی حیاتی و برجسته در آن ها بازی می کنند. آن ها تعدادی از بهترین نمونه های ادیان اولیه در سطح جهان را به نمایش می گذارند. هر چند که تاریخ نوین مذهب در منطقه اقیانوس آرام، از قرن شانزدهم و هفدهم میلادی به این طرف، تحت سیطره نفوذ و دست اندازی روز افزون اروپاییان و پاسخ جوامع بومی به فرهنگ اروپایی و از جمله دین مسیحی بوده است. نوشته های پیرامون منطقه اقیانوسیه عمدتا بازتابی از دیدگاه ها و علاقه های اروپاییان بوده است. تنها در همین اواخر بوده است که نویسندگان و صاحب نظران بومی کم کم سربرافراشته اند و به ثبت و ضبط عکس العمل های خود جزیره نشینان منطقه پاسیفیک به تاثیر برخورد با خارجی ها پرداخته و تلاش کرده آند تا اعتقادات و شیوه های باستانی خویش را بازیابی کرده و از نو مورد ارزیابی قرار دهند.

منابع مطالعه ادیان اولیه منطقه اقیانوسیه
ادیان اولیه منطقه اقیانوسیه از روایاتی مکتوب برخوردار نیستند. صورت مکتوب بخشیدن به اساطیر و تعالیم ایشان، و ثبت و ضبط آداب و رسوم آن ها، کار یک عده خارجیان (اعم از کاوش گران، میسیونرهای مذهبی، و افسران مستعمراتی) گوناگونی بوده که برای خیلی از آن ها موضوعیت علمی داشتن از اهداف اولیه کار نبوده است.

گزارش های استعمارگران و میسیونری های مذهبی
هرچند پاره ای از توضیحات و توصیفات استعمارگران و میسیونری های مذهبی، گزارش های با ارزشی از اعتقادات بومی، در مرحله ای پیش از آنکه دنیای مهاجم به سختی ماهیت این اعتقادات را تغییر دهد، به دست می دهند. از جمله این آثار کلکسیون اساطیر و افسانه های باستانی پلینزی توسط «سر جورج گری»، اعتقادات و آداب و رسوم اقوام ملانزی تالیف «کادرینگتون»، و بالاخره اساطیر استرالیای مرکزی اثر «کارل استرهلو» می باشد.

کارهای مردم شناسان جدید
ظهور مردم شناسی جدید، با کارهای میدانی انتظام یافته (سیستماتیک) و تحلیلی (آناتیک) آن، نیز چهره های قابل توجه خود را داشت. از جمله «برونیسلاو مالینوفسکی»، «ویلیامز»، «سربالدیونی اسپنسر» و بالاخره «الکین»، توصیفاتی کلاسیک از فرهنگ اقوام پولینزی توسط محقق و عالم مائوری سر پیتر باک به دست داده شد. هندی و ویلیامسون به تفصیل دین و اساطیر پلینزیای مرکزی را ثبت و ضبط کردند. سرانجام این که السدون بست، مجموعه ای از سن و روایات قبیله مائوری زلاندنو را جمع آوری کرد.

مطالعات نژاد شناسانه
در سال های اخیر، از طریق مطالعات قوم (نژاد) شناسانه ای که توسط اساتید و محققین علاقه مند به ثبت اطلاعات و داده های مربوط به جوامع به سرعت در حال تغییر حوزه اقیانوسیه به عمل آمده، انصاف و عدالت بیشتری نسبت به تنوع محلی و منطقه ای این حوزه رعایت شده است.

مطالعات باستان شناسی
هم چنین رسته باستان شناسی، به ویژه در باب مطالعه الگوهای مهاجرت اقوام، سهم مهمی ادا کرده است. تالیفاتی که به خصوص به مسئله دین می پردازند شامل آثار «رونالد و کاترین برنت» در موضوع بومیان استرالیایی، «اوانز» و «اریک جنسن» راجع به افراد قبیله «بورنئو»، «کلیفرود گیرتز» و «نیلز مولدر» راجع به مردم جاوه و «لارنس و مگیت» در موضوع ملانزی. «روسلین پواینانت» روایتی مفصل و دقیق از اساطیر عمده جزیره نشینان اقیانوسیه به دست داده است. تک نگاری اخیری توسط «توربن مونبرگ» در موضوع «بلونا»، مانند مطالعات کلاسیک «ریموند فرت» روی «تیکوپیا»، به تجدید بنای دین پلینزیایی پیش از دوران اروپایی ها، در عالم صغیر (جهان کوچک) می پردازد.

مطالعات جامعه شناسی و سیاسی
تاثیرات تماس با یک فرهنگ مسلط خارجی، و عکس العمل های ایجاد شده از طریق فرقه های غیب گویانه و نیز حرکت های دینی جدید، توجه خاص علما و محققین را به خود جلب کرده است. بعضی از نویسندگان، از قبیل «پیتر ورسلی» این پدیده ها را عمدتا از نگاه علاقه جامعه شناسی و سیاسی می بینند. دیگران در آن ها نشانه هایی از الگوهای متمایز رفتار دینی می بینند که مردم بومی و محلی بدین وسیله سعی می کنند تا جنبه هایی از نظام های اعتقادی سنتی خویش را در تلاش برای در دست گرفتن مجدد قدرت و ابتکار عمل از طریق ابزارهای روحی و معنوی، از نو احیا کنند. نمونه های این قبیل مطالعات را می توان در آثار «کنلم بوریج»، «فیلیپ ون اکران» و «برنت» مشاهده کرد. به علاوه خیلی از آثار دیگری که در فهرست کتاب شناسی فصل «حرکت های دینی جدید» توسط هارولد ترنر به دست داده شده اند.

مطالعات محققان و اندیشمندان رشته تاریخ ادیان
محققان و اندیشمندان رشته تاریخ ادیان، تهذیبات اضافی خویش در باب شیوه های مطالعات پدیدار شناختی و تطبیقی را به قلمروی مطالعه ادیان اولیه وارد ساخته اند. آنها از طبقه بندی هایی استفاده می کنند که به ویژه برای این به وجود آمده که بگذارند داده های مذهبی از خلال دنیاهایی از معنا و تجربه که به آن ها تعلق دارند نگریسته شوند. «میرچا الیاده»، به عنوان مثال، درباره دین ابتدایی استرالیا نوشته است. علما و محققین عصر حاضر در دانشگاه ها، دانشکده های الهایت، و سایر مراکز مطالعه دین و فرهنگ در اقیانوسیه مطالعات با ارزشی در این رشته انجام می دهند.

مطالعات محققان و نویسندگان بومی
چیزی که از اهمیتی حیاتی برخوردار است سهمی است که محققان و نویسندگان بومی در این زمینه ادا می کنند. این ها هستند که سنت ها و روایت شفاهی را از زبان نسل قدیم تری که به سرعت در حال از بین رفتن اند، کسب و ضبط می کنند. همچنین در باب بازتاب های نسل خویش نسبت به تجربیاتی چون استعمار زدگی و استقلال، تغییر مذهب دادن و پذیرش دین های غریبه و خارجی، و تماس با جهان فراخ بیرون به تفکر و تامل می پردازند. آثار ماهیتا این چنینی، هر چند که غالبآ یا چاپ نمی شوند و یا این که در کتب و مجلات محلی ظاهر می شوند، بهترین دلیل و شاهد بر حضور پابرجای این عناصر ابتدایی و سنتی در حیات دینی اقوام منطقه پاسیفیک (اقیانوسیه) می باشند.

منـابـع

کلیــد واژه هــا