آداب و احکام در دین هندویی (ازدواج)

احکام زناشویی در دین هندویی
در آئین هندوئی، تولید نسل به کاشتن بذر در زمین تشبیه شده است. همان گونه که در زراعت، بذرپاشی فصل خاصی دارد، همبستری به منظور تولید نسل نیز موسم خاصی دارد و تا شانزده شب پس از به پایان رسیدن دورۀ قاعدگی ادامه می یابد. از آنجا که در هفت روز اول و دو روز یازده و سیزده از این شانزده روز نزدیکی جایز نیست، تنها هفت روز برای این کار باقی می ماند. اگر مردی در دورۀ مجاز ماه با همسر خود نزدیکی نکند و این کار را در شبهای بدر و هلال انجام دهد و یا به خاطر بیماری همسرش با وی نزدیکی نکند، باید سه روز روزه بگیرد. اگر مرد در موسم مقرر با همسر خود همبستر شود و همواره از او بهره مند گردد، او نیز باید در جهت خشنود کردن همسر خود بکوشد. نطفۀ پسران در شبهای مجاز و نطفۀ دختران در ش بهای حرام بسته می شود. بنابراین، مردی که بخواهد صاحب فرزند پسر شود، باید در موسم زنان یعنی در شب های مجاز با وی همبستر شود. پسر از غلبۀ نطفۀ مرد و دختر از غلبۀ نطفۀ زن به وجود می آید. اگر هر دو نطفه برابر باشند، فرزند دو جنسه و یا دوقلو می شود و چنانچه هر دو نطفه ضعیف یا ناقص باشند، ناباروری روی می دهد. همبستری باید در جای خلوت و دور از چشم دیگران انجام شود؛ چرا که تمرکز زن و شوهر نباید مختل شود. ایشان در طی این عمل باید ویژگی های فرزند خود و هر آنچه را که در زندگی به او ارتباط پیدا م یکند، تصور کنند. در آن هنگام، آنان باید نیکو بیاندیشند و با یکدیگر به طور خوشایندی سخن بگویند. آپستمبه می گوید: «مرد نباید در طول روز با همسر خود همبستری کند. او باید در زما نهای مناسب و یا در صورت درخواست همسر خود، آن هم با رعایت محدودیتهای شرعی، چنین کاری را انجام دهد». در وداها آمده است نهایت بی خردی است که مرد به لذت جنسی بپردازد، او در طی شب فقط یکبار باید نزدیکی کند. در گوتمه فصل 9 آمده است که مرد پس از همبستری باید غسل کند. او هنگامی که با همسر خود در یک بستر می خوابد، نباید به خواندن ودا بپردازد و اگر در نیمه شب به مطالعۀ ودا پرداخت، نباید دوباره به بستر بازگردد. اگر زن، بیمار و یا درحال گذراندن دورۀ قاعدگی خود باشد، مرد نباید با وی همبستر شود. درچنین شرایطی او حتی نباید به همسر خود نزدیک شود و به او نگاه کند. گوتمه در فصل 24 می گوید: اگر مردی با زنی در دورۀ قاعدگی ارتباط برقرار کند، باید به مدت سه شبانه روز ریاضت بکشد و مراسم قربانی گزاری انجام دهد. در گرهیه سوتره آمده است که مرد پس از نزدیکی باید غسل کند یا دست کم خود را بشوید. اگر مردی در زندگی، خودنگهدار باشد، عمری طولانی همراه با تندرستی خواهد یافت. اما اگر به دنبال لذایذ نفسانی باشد، به انواع بیماری ها مبتلا می شود و از فرزندانی سالم و قوی برخوردار نمی گردد. بودایانا در فصل 19 می گوید:« پس از انقضای دوره قاعدگی، مرد می تواند با زن خود همبستر شود و پس از آن دعا کند که فرزندشان پسر شود».

احکام بارداری در دین هندویی
کادیره در فصل 6 می گوید: «در ماه سوم از نخستین بارداری، زن باید قربانی گزاری کند و این عمل به منظور سلامت فرزند در هنگام تولد انجام می پذیرد. در این مراسم، پس از این که زن غسل کرد، شوهر وی به او جامه ای نو می دهد که هنوز شسته نشده است. سپس، مرد پشت سر زن می ایستند و موهای او را می برد. در ماه چهارم یا ششم بارداری نیز شبیه همین مراسم انجام می شود». در فصل 22 سانکهه یانه آمده است که در ماه هفتم حاملگی، زن پس از این که غسل کرد و جامه ای را که هنوز شسته نشده است پوشید، شوهر وی از او می خواهد که در برابر آتش بنشیند. سپس مرد در حالی که دست در دست همسر خود دارد، قربانی خود را، یعنی غذایی (معمولا برنج) را که پخته است، به آتش تقدیم می کند. زن در دورۀ بارداری و شیردهی، باید از ارتباط جنسی بپرهیزد. ارتباط جنسی در دورۀ بارداری، عامل اختلال است و در سلامت و رشد جنین تأثیر منفی دارد. زن باردار باید مواظب تغذیۀ خود و جنین باشد. در این دوره، وی نباید به کار سخت بپردازد و البته از تنبلی نیز باید بپرهیزد.

تکالیف زن و شوهر در دین هندویی
نائل آمدن به دهرمه، از مسائل مهم زندگی مشترک است. زن و شوهر هر دو، باید درصدد ساختن یک زندگی پاک و معنوی باشند و باید از هر چیزی که "کوشه های" ایشان را ناپاک می سازد اجتناب کنند. ایشان باید از خوردن گوشت، نوشیدن مسکرات، و استعمال مواد مخدر پرهیز کنند. در مانو آمده است که زنان شب و روز باید در اختیار و وابسته به همسران خود باشند،از این رو، در صورت تمایل مردان برای داشتن ارتباط جسمانی، باید خود را در اختیار ایشان قرار دهند. زنان باید خود را در برابر تمایلات پلید هر چند جزیی حفظ کنند؛ چرا که در غیر این صورت، باعث صدمه وارد آمدن به خانواده می گردند.

وظایف مردان
بالاترین وظیفۀ هر مرد، حتی مرد ضعیف در هر کاستی، حفاظت از همسر خویش است. کسی که به خوبی از همسر خود محافظت کند، در حقیقت از پاکی و طهارت فرزندان، رفتار پرهیزگارانه، خانواده، و لوازم فراهم کنندۀ شایستگی خود حفاظت کرده است. هیچ مردی نمی تواند به زور از زنی حفاظت کامل کند، اما می تواند با عوامل تشویقی این کار را انجام دهد. برای مثال: مرد از زن خود در جمع آوری و نگهداری ثروت، نظافت اشیاء، انجام تکالیف دینی و تهیۀ غذا کمک بگیرد. مرد تاجر تنها پس از تأمین هزینه و نفقۀ زن می تواند از خانه بیرون رود، چرا که یک زن حتی اگر پرهیزکار باشد، ممکن است به خاطر رفع نیازهای اولیه دچار فساد گردد. براساس نظر کوتیلیه، زن می تواند از شوهر خود نفقه دریافت کند، اما اگر بخواهد که از حمایت یکی از اعضای خانواده شوهر برخوردارگردد و یا به صورت مستقل زندگی کند، شوهر موظف به پرداخت نفقه نخواهد بود. اگر مردی برای انجام امر مقدسی از خانه بیرون رود، زن باید به مدت هشت سال در انتظار او بماند. اگر به منظور کسب علم یا شهرت سفر کند، زن باید شش سال در انتظار او باشد، و اگر در طلب لذات مسافرت کند، همسرش باید به مدت سه سال منتظر او باشد.

علل ششگانۀ تباهی زن
نوشیدن مسکرات، ارتباط با افراد شرور، جدایی از شوهر، بی هدف پرسه زدن در بیرون از خانه، خوابیدن درساعات نامناسب و ماندن در خانۀ یک مرد دیگر علل ششگانۀ تباهی زن محسوب می شوند. زنان از طریق عشوه و نرمش در برابر مردان بیگانه، خائن به شوهران خود تلقی می شوند. از این رو مرد با لحاظ این امر که این خوی را خداوند در فطرت زن به ودیعه نهاده است، باید به شدت از همسرش حفاظت کند. زن نیز حق اقامت در خانه ای غیر از خانۀ پدر یا شوهر یا فرزند خود را ندارد.

وظایف زنان
زن در تولید نسل، تربیت فرزندان و ادارۀ زندگی روزمره، شریک مرد است. تولیدنسل، انجام صحیح مناسک، عبادت مقبول و سعادت زناشویی به زن بستگی دارد. زنی که بر پندار، گفتار و رفتار خود تسلط دارد و وظایف خود را نسبت به همسر خویش خوب انجام دهد، یک زن پارسا تلقی می شود. اما زن به واسطۀ خیانت به همسر خود باید ملامت شود، همچنین، چنین زنی در زندگی آینده اش در رحم شغال قرار می گیرد و از آن زاده می شود و به بیمار یهای گوناگونی دچار می گردد. از جمله تکالیف دیگر زن برخاستن جلوی پای دیگران، احترام گذاشتن به بزرگان خانواده، تدارک دیدن غذا و استفاده از نشیمنگاه و بستر پایین تر است. زن خوب باید چنان خود را وقف شوهر کند که مصیبت شوهر، مصیبت وی و خشنودی شوهر، خوشنودی وی به حساب آید؛ هنگام غیبت شوهر آرام و خاموش باشد و با مرگ وی بمیرد. زن نباید در هنگام غیبت شوهر، خود را بیاراید، برقصد، آواز بخواند یا در جشن ها و اجتماعات شرکت کند. او باید از خوردن گوشت بپرهیزد. زنی که پرهیزکاری و نیک اندیشی پیشه کند، حتی اگر فرزندی نداشته باشد به بهشت می رود. زن، نیمۀ شوهر محسوب می شود و در اعمال نیک با وی سهیم است و می تواند زمینۀ سعادت او را در آن جهان فراهم کند. یکی از را ههای این کار این است که زن به منظور تولید نسل برای شوهر متوفای خود، با برادر وی ازدواج کند.

تکالیف زناشویی مربوط به پس از مرگ
اما بخشی از تکالیف زناشویی، مربوط به پس از مرگ یکی از طرفین می شود که در این باره بیشتر بر وظایف زن پس از مرگ شوهر تأکید شده است. مهمترین وظیفه شوهر پس از مرگ زن، برگزاری مراسم تدفین برای اوست. اما درمورد وظایف زن پس از مرگ شوهر، بودایانا می گوید: «زن پس از مرگ شوهر خود باید از خوردن گوشت، نمک، عسل و نوشیدن شراب خودداری کند، بر روی زمین بخوابد، و در صورتی که پسر نداشته باشد، باید از طریق "نیوگه شدن" جبران کند». ویسیشته نیز چنین نظری دارد. در حقیقت، نظر مانو در این باره تقریبا در همۀ متون سوتره ای تکرار شده است. زنی که بیوه شده است، بهتر است به خواست خود از طریق تغذیه از گلها، ریشه های گیاهان و میوه ها، بدن خود را نحیف سازد و نباید نام هیچ مرد بیگانه ای را بر زبان بیاورد. وی تا پایان مرگ باید بر پیمان خود باقی بماند و تجرد اختیار کند، و چنان رفتار کند که از یک زن نسبت به شوهر خود انتظار م یرود. زن بیوه اگر چنین کند، حتی اگر پسر نداشته باشد، به بهشت می رود. برهسپتی نیز به چنین وظایفی برای زن بیوه قائل است.

رسم ستی در دین هندویی
نخستین جایی که در آن به ستی یا خودسوزی بیوه اشاره شده است، در ویشنو دهرمه سوتره است. مهمترین تکلیف زن پس از مرگ شوهر، به ویژه در دوره هایی که ازدواج مجدد زن بیوه معمول نبوده، انجام ستی است. این رسم در بعضی دوره ها، از جمله دورۀ پیش از وداها به شکل عملی برگزار می شد؛ اما در بعضی دوره های دیگر مانند دورۀ ودیای، شکلی نمادین به خود گرفت. یکی از دلایل انجام ستی، این عقیده بود که زن وجود مستقل ندارد و تنها در کنار شوهر معنای وجودی پیدا می کند. بر این اساس، زن با مرگ شوهر، فلسفۀ وجودی خود را از دست می دهد و از این رو، زیستن پس از مرگ شوهر برای او وجهی ندارد. دلیل دیگر انجام ستی این است که رستگاری زن در گرو همراهی با شوهر است، بنابراین، زن با انجام ستی پایبندی خود را به این ملازمت نشان می دهد و زمینۀ رستگاری خویش را فراهم می آورد. در ویشنو دهرمه سوتره آمده است که زن پس از مرگ شوهر، یا باید تجرد اختیار کند یا به دنبال شوهر خود برود، یعنی بمیرد. مانو دربارۀ ستی سخنی به میان نمی آورد. در مهابهارته چندین بار به این مسأله اشاره شده است. اسولایانه که از گوتمه و مانو متأخرتر است، این عبارت را چنین تفسیر می کند که بیوۀ برهمن نباید در مراسمی جداگانه عمل ستی را انجام دهد؛ یعنی او باید در مراسم تدفین شوهر خود چنین کاری بکند. در مهابهارته با این که در چند مورد به عمل ستی اشاره شده است، اما از انجام ستی توسط بیوه زنان کاست برهمن یا کشتریه سخنی به میان نمی آید. نویسندگان متأخرتر مانند اپرارکه و مدهوه دیدگاه متاتیتهی را رد کرده و گفته اند که منتره ای ودایی در تأیید این رسم وجود دارد و این سنت در تضاد با متون شروتی نیست. در ادبیات سنسکریت کلاسیک مانند: کوماراسان بابا و برهسپتی، اشارات متعددی به رسم ستی شده است. راگوناندانا نیز رواج این سنت را تأیید می کند.

رسم ستی در ریگ ودا
رسم ستی در ریگ ودا به صورت نمادین انجام می شود. در این مراسم، همسر مرد متوفی درکنار جسد شوهر خود بر روی پشتۀ هیزم می خوابد. در آنجا به او گفته می شد همین که تو تا دروازه های مرگ به دنبال شوهر خود رفته ای، آن چه که از تو انتظار می رود، انجام داده ای، لذا بازگرد. او با این کار، وفاداری و عشق خود را به همسر خویش حتی پس از مرگ نشان می دهد. درحقیقت، هیچ یک از دهرمه سوتره های اولیه و یا متأخر به انجام این رسم به صورت عملی اشاره نمی کنند، وتنها در ویشنو دهرمه سوتره که احتمالا پس از مانو نوشته شده، به این مراسم اشاره رفته است. مانو ازدواج مجدد زن و نیز "نیوگه" را محکوم می کند. از سال 600 پیش از میلاد تا سال 300 پیش از میلاد نیز سخن از خودسوزی حقیقی زن بیوه به میان نمی آید.
(ادامه دارد...).

منـابـع

کلیــد واژه هــا