توجه قرآن به آزادی انسان

آزادی در نگاه قرآن ارزشی بسیار والا دارد. این ارزش تا بدان حد است که قرآن انسانها را دعوت می کند تا به سوی سمبل آزادی نماز بخوانند و بسیاری از دیگر کارهای ارزنده را رو به همان انجام دهند. آن سمبل، کعبه است که آن را بیت عتیق می خوانند. برخی گفته اند که این نامگذاری از آنروست که کعبه دارای قدمت و تاریخی ارزنده و گرانبهاست. لکن طبق بعضی از روایات امام معصوم (ع) این نامگذاری را چنین تبیین ساخته که در هیچ زمانی، کعبه از آن کسی نبوده و هیچ ستم پیشه ای نتوانسته است بر آن تسلط یابد. به بیان دیگر، این خانه همواره آزاده بوده است. و از اینرو آن را عتیق (از ماده عتق به معنای آزاد) نامیده اند. به این ترتیب می توان کعبه را سمبل آزادی قلمداد کرد.
اینک بنگریم که چگونه قرآن کریم به این سمبل ارج نهاده و انسان ها را برانگیخته است که به سوی آن رو کنند. از سویی، انسانها را فراخوانده که گرداگرد این سمبل بگردند و آن را تقدیس کنند: «ولیطوفوا بالبیت العتیق؛ پس آنگاه باید گرد این خانه آزاد طواف کنند» (حج/ 29). و از سوی دیگر به انسانها دستور داده است که در زندگی خود به سوی مسجدی توجه داشته باشند که بیت عتیق در آن جای دارد: «و حیثما کنتم فولوا وجوهکم شطره؛ هرجا که هستید، به سوی کعبه رو کنید» (بقره/ 150). در کنار این رویکرد همیشگی به سوی کعبه، بسیاری از کارهای انسان نیز به آن سمبل آزادی ارتباط دارد و برخی از کارهای بسیار ارجمند همانند نمازگزاردن، باید به سوی بیت عتیق انجام شوند. برخی از آنها، مانند تلاوت قرآن کریم، بهتر است رو به این سمبل انجام گردند. و به طور متقابل، کارهای ناشایست نیز گاه حتما نباید بدان سو برگزار شوند و گاه ناپسند است که چنین انجام گیرند. پس همگان در طول زندگی خویش به گونه ای با این بیت آزاد ارتباطی تنگاتنگ دارند. تا در لحظه واپسین حضور در سراچه خاک، باز باید روی به سوی همان خانه کنیم. این توجه ژرف به بیت عتیق و پاس داشتن از کیان آن، بدین معناست که انسان مسلمان باید همواره از حیات آزاد خود پاسداری کند و هرگز آزادی آسمانی خود را فدای افسون های بندافکن خاک نسازد. و پیداست که از برجسته ترن این افسون ها، اندیشه های گاه زیبا و شگفت آور بشری اند که در پیکره قوانین و تعالیم مکاتب اخلاقی و فلسفی و حقوقی و سیاسی جلوه می کنند و گروهی را در پی خود به این سو و آن سو می کشانند.