چگونگی برپا شدن جنگ احد

در تفسیر مجمع البیان از امام صادق (ع) روایت آورده که فرمود: «سبب برپا شدن جنگ احد این بود که قریش بعد از برگشتن از جنگ بدر به مکه و مصیبت هایى که در آن جنگ دیدند، (چون در آن جنگ هفتاد کشته و هفتاد اسیر داده بودند) ابوسفیان در مجلس قریش گفت: "اى بزرگان قریش اجازه ندهید زنانتان بر کشته هایتان بگریند براى اینکه وقتى اشک چشم فرو مى ریزد اندوه و عداوت با محمد را هم از دلها پاک مى گرداند پس بگذارید این کینه در دلها بماند تا روزى که انتقام خود را بگیریم، و زنان در آن روز بر کشتگان در بدر گریه سر دهند." این بود تا آنکه تصمیم به انتقام گرفتند، و به منظور جمع آورى لشگرى بیشتر به زنان اجازه دادند تا براى کشتگان در بدر گریه کنند، و نوحه سرایى نمایند.»
برای تحکیم مردم هر نوع گریه و زاری بر کشتگان بدر ممنوع گردید، تا خشم مردم را بر ضد مسلمانان برانگیزند، و تاکتیک آنان برای کسب پیروزی در این رویارویی امور یاد شده در زیر بود:

1 ـ گردآوری امکانات مالی
هیچ دفاعی و تهاجمی بی نیاز از هزینه نیست، از آنجا که کشته شدگان جنگ بدر، قربانی نجات کاروان بازرگانی قریش شدند، فرزندان «امیه» و «ابی جهل» و افرادی دیگر، که پدران خود را در این نبرد از دست داده بودند، از ابوسفیان خواستند که هزینه ی جنگ را از سود کاروان بازرگانی، که پدران آنها قربانی نجات آنها شدند تأمین کند تا در نتیجه با تطمیع برخی از قبایل عرب، انتقام خود را از مسلمانان بگیرند.
ابن هشام در سیره ی خود می گوید آیه ی یاد شده در زیر در این مورد نازل شده است: «إن الذین کفروا ینفقون أموالهم لیصدوا عن سبیل الله فسینفقونها ثم تکون علیهم حسرة ثم یغلبون و الذین کفروا إلى جهنم یحشرون؛ همانا کافران اموال خود را صرف مى کنند تا مردم را از راه خدا باز دارند و باز هم [در آینده] خرج خواهند کرد و عاقبت، حسرتى براى آنان خواهد گشت و سرانجام مغلوب مى شوند. و کسانى که کافر شدند به سوى جهنم گردآورى خواهند شد.» (انفال/ 36)
امکانات مالی سبب شد که گروهی از قبیله ی «بنی کنانه» اهل «تهامه» به قریش بپیوندند و همگی در روز معینی به طور سیل آسا به سوی مدینه حرکت کنند.

2 ـ همراه آوردن زنان
گردانندگان نبرد انتقامی، ناپایداری کسان خود را در نبرد «بدر» مشاهده کرده و دیدند که دلاوران قبیله پس از دادن هفتاد کشته، چگونه پا به فرار نهاده و از معرکه گریختند از این جهت، برنامه ریزان نبرد تصمیم گرفتند که شخصیت های قریش با زنان خویش حرکت کنند؛ تا اندیشه ی فرار از معرکه در مغز کسی خطور نکند زیرا نتیجه ی فرار، اسارت نوامیس است که برای عرب جاهلی چیزی دشوارتر از آن نبود، و تاریخ اسامی شخصیتها و نام همسران آنان را به دقت ضبط کرده است.

3 ـ رعایت انضباط سربازی
رعایت انضباط سربازی و بهره گیری از دلاورانی که در به کار بردن برخی از آلات رزمی تخصص داشتند، یکی از عوامل پیروزی آنها بود. قریش در پرتو این عوامل، پیروز گشت، و مسلمانان را شکست داد ولی این شکست سرانجام میوه ی شیرینی در برداشت زیرا جامعه ی اسلامی به اشتباهات خود پی بردند و در نبردهای آینده از آن پرهیز کردند.

Sources

Keywords