تجلیل در خطاب

خدای سبحان، از نظر ادب محاوره، حرمتی خاص برای خاتم انبیا قایل است که برای انبیای پیشین قایل نبوده، انبیای گذشته را با نام مخصوص آنها خطاب می کند، اما هرگز نام مبارک پیغمبر اسلام را به عنوان یا محمد (ص) نمی برد.
بلکه همیشه از او با تعبیرات تجلیل آمیز مانند: "یا أیها النبی"! "یا أیها الرسول"! یاد می کند و اگر احیانا خطاب "یا أیها المزمل" و "یا أیها المدثر" هست، ناظر بر نکته ی لطیف تاریخی است.
مثلا درباره ی آدم ابوالبشر می فرماید: «یا ادم اسکن أنت و زوجک الجنة؛ و گفتیم: اى آدم! تو و همسرت در این باغ منزل کنید.» (بقره/ 35)
درباره ی نوح می فرماید: «یا نوح إنه لیس من أهلک؛ اى نوح! در حقیقت او از کسان تو نیست.» (هود/ 46)
درباره ی موسی: «یا موسی أقبل و لاتخف؛ اى موسى! پیش آى و مترس.» (قصص/ 31)
و درباره ی حضرت عیسی: «و إذ قال الله یا عیسی ابن مریم؛ و [یاد کن] آن گاه که خدا گوید: اى عیسى بن مریم!» (مائده/ 116)
در مورد حضرت داود: «یا داود إنا جعلناک خلیفة؛ اى داود! ما تو را در زمین جانشین [و نماینده ى خود] کردیم.» (ص/ 26)
ولی درباره ی رسول اکرم (ص) علاوه بر خطاب جلالت آمیز خود، به بندگان نیز می آموزد که: «لا تجعلوا دعاء الرسول بینکم کدعاء بعضکم بعضا؛ صدا کردن پیامبر را میان خود مانند صدا کردن [معمولى] یکدیگر قرار ندهید.» (نور/ 63)
هرگاه خواستید پیامبر را صدا بزنید او را مانند مردی عادی صدا نزنید، بلکه هم نحوه ی صدا زدن و هم اصل آن آمیخته با تجلیل و تکریم باشد.

Sources

Keywords