برخی صفات همسران پیامبر اسلام

خداوند در آیه ی 5 از سوره ی تحریم روى سخن را به تمام زنان پیامبر (ص) کرده، با لحنى که خالى از تهدید نیست مى فرماید: «عسى ربه إن طلقکن أن یبدله أزواجا خیرا منکن مسلمات مؤمنات قانتات تائبات عابدات سائحات ثیبات و أبکارا؛ هر گاه او شما را طلاق گوید امید مى رود که پروردگار به جاى شما همسرانى بهتر براى او قرار دهد همسرانى مسلمان، مؤمن، متواضع، توبه کار، عبادت کننده و مطیع فرمان خدا زنانى غیر باکره و باکره.»
به این ترتیب به آنها هشدار مى دهد تصور نکنند که پیامبر هرگز آنها را طلاق نخواهد داد، و نیز تصور نکنند که اگر آنها را طلاق دهد همسرانى بهتر از آنان جانشین آنها نمى شود، دست از توطئه و مشاجره و آزار بردارند، وگرنه از افتخار همسرى پیامبر براى همیشه محروم مى شوند. و زنانى بهتر و با فضیلت تر جاى آنها را خواهند گرفت! در این آیه بى نیازى خدا را خاطرنشان ساخته، مى فرماید: هر چند شما به شرف زوجیت رسول خدا (ص) مشرف شده اید، لیکن کرامت نزد خدا به این حرفها نیست، بلکه تنها به تقوى است و بس، هم چنان که در جاى دیگر نیز فرموده: «فإن الله أعد للمحسنات منکن أجرا عظیما؛ به راستى خدا براى نيكوكاران شما پاداش بزرگى آماده گردانيده است.» (احزاب/ 29) یعنى خداى تعالى اگر براى شما زنان پیامبر اجر عظیم مهیا ساخته، براى این نیست که همسر اویید، بلکه براى این است که نیکوکارید، پس هر یک از شما که نیکوکار نباشد، نزد خدا پاداشى ندارد. توجه شود که کلمه ی "منکن" از نظر، دور نماند، چون حرف "من" براى تبعیض است، مى فرماید: اجر عظیم مخصوص بعضى از شما همسران رسول خدا (ص) است، و آن بعض همان نیکوکاران است، معلوم مى شود همسران آن جناب همه نیکوکار نبوده اند.
نیز مى فرماید: «یا نساء النبی من یأت منکن بفاحشة مبینة یضاعف لها العذاب ضعفین و کان ذلک على الله یسیرا* و من یقنت منکن لله و رسوله و تعمل صالحا نؤتها أجرها مرتین و أعتدنا لها رزقا کریما؛ اى زنان پیامبر! هر یک از شما عملى کند که زشتیش واضح باشد، عذابش دو چندان خواهد بود، و این بر خدا آسان است، و هر یک از شما تسلیم خدا و رسولش باشد، و عملى صالح کند، او اجر او را نیز دو بار مى دهند، و ما براى او رزقى کریم آماده کرده ایم.» (احزاب/ 30- 31)
از این آیه و مخصوصا از کلمه ی "منکن" نیز بر مى آید که همسران رسول خدا (ص) از نظر هدایت و ضلالت و خوبى و بدى دو جور بودند، و همه یکسان نبودند. و به همین جهت بود که دنبال اظهار بى نیازى خدا اظهار امید کرد، که اگر آن جناب طلاقتان دهد خداى تعالى زنانى بهتر از شما به او روزى کند، زنانى که مسلمان، مؤمن، عابد، توبه کار، قانت و سائح (روزه گیر) باشند، زنانى بیوه یا دوشیزگانى بکر.
پس هر زنى که با رسول خدا (ص) ازدواج مى کرد، و متصف به مجموع این صفات بوده، بهتر از آن دو زن بوده، و این بهترى نبود مگر به خاطر اینکه داراى قنوت و توبه بودند، و یا داراى قنوت به تنهایى بوده و در سایر صفات با سایر زنان اشتراک داشتند و قنوت عبارت است از ملازمت به اطاعت و خضوع. این معنایى که براى قنوت کردیم با جمله اى که در آخر سوره درباره مریم آمده که «و کانت من القانتین؛ از فرمانبرداران بود.» (تحریم/ 12) تایید مى شود، پس قنوت همان چیزى است که بعضى از زنان رسول خدا (ص) فاقد آن بودند، و آن عبارت بود از اطاعت رسول خدا (ص)، که اطاعت خدا هم در آن است و آن دو زن نداشتند، و نیز تقوى از نافرمانى رسول خدا (ص)، و پرهیز از آزار او، که باز فاقد آن بودند.
با بیانى که گذشت فساد این گفتار روشن مى شود که بعضى گفته اند: وجه بهترى زنان فعلى از زنان قبلى آن حضرت این است که زنان فعلى آن جناب داراى شرافت همسرى با آن جناب هستند، و زنان قبلى به خاطر جدایى از آن جناب این شرافت را از دست دادند، وجه فساد این سخن این است که اگر ملاک بهترى که در آیه شریفه آمده صرف همسرى با آن جناب باشد، باید هر زنى که با آن جناب ازدواج مى کرده افضل و اشرف از زنان مطلقه آن جناب باشد، هر چند آن صفاتى که در آیه ملاک کرامت و برترى است نداشته باشد، و در این صورت شمردن آن صفات در آیه شریفه هیچ مورد نداشته است. (و چون خداى عز و جل منزه از بى مورد سخن گفتن است، پس ملاک برترى، زوجیت و همسرى نیست، بلکه همان صفاتى است که در آیه ذکر شده).

Sources

Keywords