تاثیر مکتب اشراق بر تفکر اسلامی چینی در سده ی هفدهم (نویسندگان)

ظهور آثار اسلامی ـ چینی و نویسندگان شاخص در سده ی هفدهم

از سده ی هفتم که اسلام در چین رواج یافت، این آیین، فقط، در میان مسلمانان از نسلی به نسل دیگر منتقل شد و اسلام، هرگز، در میان غیر مسلمانان تبلیغ نشده بود و منازعات میان سه دین موجود در چین (آیینهای کنفوسیوس، تائو و بودا) که در اعصار مختلف روی داده است، وارد نشده بود. بنابراین، قوم هان که اکثریت مطلق جمعیت چین را تشکیل می داد، به درستی، نمی دانست که اسلام متشکل از عقاید و آدابی است و آن را فقط، نوعی جنبش عوام تلقی می کرد. مشکل مسلمانان این بود که چگونه اسلام را برای مقامات مختلف و مردم قوم هان (Han) تبلیغ کنند؛ چه کنند تا اسلام را به درستی و به طور کامل، درک نمایند و چگونه سوء تفاهمات ایشان را رفع کنیم و به بقا و رشد مسلمانان قوم هان یاری برسانیم؛ و دیگر مسائلی که اسلام چینی با آن روبرو بود. به علاوه، در زمان سلسله تانگTaung  618- 907، سانگ Taung 960- 1279 و یوان 1271- Yuan 1368)، بسیاری از مسلمانان از آسیای مرکزی، ایران و مناطق عرب نشین به چین داخلی مهاجرت کرده بودند. آنها در ابتدای ورود و سکونت خود در چین، به فارسی یا عربی سخن می گفتند. اما گذشت زمان باعث شد که به زبان چینی روی بیاورند و زبان عربی و فارسی، فقط، در مساجد مورد استفاده قرار می گرفت و زبان مطالعه کتب دینی بود. بدین ترتیب، چگونگی نشر علوم اسلامی در چین، برای مسلمانان که دیگر فارسی و عربی نمی دانستند، مشکل دیگری شد.

حکمای هویی

در سده ی هفدهم (از پایان سلسله مینگ (Ming) تا آغاز سلسله کینگ، (Qing) گروهی از حکمای هویی (Hui) در تاریخ چین پدیدار شدند. اینان، دانش عمیق و گسترده ای درباره ی اسلام و آیینهای کنفوسیوس، بودا و تائو داشتند. آنها به شدت، احساس وظیفه می کردند که میان فرهنگ چین و فرهنگ اسلامی مبادله و ارتباط برقرار سازند. ایشان بسیاری از کتب فارسی و عربی را جمع آوری و به چینی ترجمه کردند. بدین ترتیب، به نیروی جدیدی تبدیل شدند و نکته های جدیدی را برای مردم عیان می کردند. سرانجام، ایشان فرهنگ اسلامی را وارد محافل علمی و محیط فرهنگی چین کردند و در زمان خود، فضای جدیدی خلق نمودند.

وانگ دالیو
در میان نویسندگان آثار اسلامی چینی، وانگ دالیو Wang Dalyu 1584- 1670) مشهورتر از همه است. او در نانجینگ به دنیا آمد. نیاکان او در اوایل پیدایش سلسله مینگ، از آسیای مرکزی به چین آمده و در آنجا ساکن شده بودند. به ایشان، به سبب مهارت در تقویم نجومی، عنوان کین تیان جیان (Zhen jiao Zhen Quan) داده شده بود. وانگ دالیو در کودکی به مطالعه ی متون اسلامی به زبان فارسی و عربی پرداخت وسپس به مطالعه آثار آیین کنفوسیوس و آیین بودا روی آورد. او تمام عمر خود را وقف مطالعه و ترجمه متون اسلامی و نشر عقاید اسلامی نمود. وی نخستین حکیمی بود که اسلام را در چین به زبان چینی معرفی کرد. ترجمه های او عبارتند از: ژن جیائو ژن کوان، کینگ ژن داخوئه؛ و خی ژن ژانگ دا. او نظریه سنتی اسلامی تصوف را با فرهنگ چینی مرتبط ساخت، وجودشناسی، جهان نگری و معرفت شناسی اسلامی را مطرح کرد و برای تأسیس فلسفه و کلام اسلامی چینی، چهار چوبی نظری ایجاد نمود. نظریه او در ترکیب، نزدیک با عملکرد جامعه ی چینی قرار دارد؛ این نظریه فرهنگ اسلامی و فرهنگ سنتی چینی را با هم ممزوج و آنها را مکمل یکدیگر می کند. او توانست آنچه را دیگران هرگز نتوانستند یا جرأت نکردند، بیان کند و بدین ترتیب، اسلام را در چین، بسیار گسترش دهد.

لیوژی

دومین محقق مهم لیوژی 1655- Liu Zhi 1745 است. او نیز در نانجینگ متولد شد و پدر او، لیوسانج یک روحانی بسیار معروف مسلمان بود. لیوژی آموزش خود را از همان کودکی آغاز کرد و به مطالعه قرآن کریم پرداخت. او از پانزده سالگی به آموختن عربی و فارسی پرداخت و سپس، بسیاری از متون هندی تائویی و کتب و مجلات غربی را خواند. به علاوه، به دیدار معلمان و دوستان خود در پکن، شوژن، هانگ ژو، شاندونگ، و هنان رفت و از تعالیم ایشان برخوردار شد و در عین حال، متون عربی و فارسی را نیز جمع آوری کرد. پدر او، قبل از مرگ، به او گفت: «مایه ی تأسف است که متون اصلی اسلامی، هنوز، به زبان چینی ترجمه نشده است.» و او را سفارش کرد که این وظیفه سنگین را بر عهده بگیرد. لیوژی سخنان آخر پدر را آویزه گوش کرد. او در سالهای بعد، به نانجینگ بازگشت و به رغم زندگی بسیار فقیرانه ای که داشت، تمام همت خود را مصروف ترجمه کرد.
گفته اند که او تمام وقت صرف کار می کرد و حتی در ده سال، فرصت نکرد برگهایی را که روی پله های خانه اش ریخته بود، جارو کند. سرانجام، این وظیفه ی دشوار را به پایان رساند و به موفقیت بزرگی دست یافت. او آراء مکتب کنفوسیوسی سلسله ی سانگ را بر مبنای فلسفه اسلامی، با علوم طبیعی عربی، ایرانی و غربی در هم آمیخت و از روش طبقه بندی، تخصیص مباحث، تفکر و تحلیل مکتب کنفوسیوسی سلسله ی سانگ و مینگ، برای عرضه و اثبات کامل نظریات اسلامی استفاده کرد. آثار اصلی او عبارتند از: تیان فانگ خینگ لی، تیان فانگ دیان لی، تیان فانگ ژی شنگ شی لو و دیگر آثار رایج مانند ووگونگ شی یی، تیان فانگ سان زی جینگ، و وگنگ یو. حکمای قوم هویی و هان، ترجمه های او را در زمان خود او و پس از آن بسیار ستودند. همه ایشان لیوژی را از زمره ی بهترین کسانی می دانند که در طول هزاران سال تاریخ چین، به ترجمه آراء اسلامی به چینی پرداخته اند.

ژانگ ژونگ

ژانگ ژونگ (1584ـ1670) محقق نامی دیگری است که می توان از او یاد کرد. او عمر خود را وقف ترجمه متون اسلامی کرد. وی در شوژون جیانگسو، در خانواده ای که در آن، سنت متون اسلامی رایج بود، به دنیا آمد. وی در اوایل کودکی، شروع به مطالعه متون اصلی و آثار کنفوسیوسی کرد. او این متون را در یانگ ژو، شوژون و نقاط دیگر به خواستار آن می آموخت. در 1638، واعظ مسلمانان آشیگه، (Ashiqa) برای تبلیغ عقاید اسلامی، از هند به چین آمد. ژانگ ژونگ سه سال نزد او تحصیل کرد. او کتاب توضیحات ایمان (گویی ژنگ زونگ یی) را بر اساس توحید که آشیگه به او آموخته بود، به زبان چینی، به رشته تحریر در آورد. او در این کتاب معتقد است که معنای اصلی توحید در ایمان نهفته است. فقط، در صورت داشتن ایمان، می توان قدرت و ذات الله را درک کرد. وجود مردم نشان دهنده ی آفرینش الله است.

وو زونکی
وو زونکی (Wu zunqi) نیز در نانجینگ ایالت جیانگسو متولد شد. ووزونکی در خانواده ای متولد شد که در آن، سنت مطالعه متون اسلامی مرسوم بود. در جوانی آثار کنفوسیوسی را مطالعه کرد و برای رسیدن به مقام ژیوکایی (حکیم) انتخاب شد. پس از آن، به تحقیق و مطالعه متون اسلامی پرداخت که چانگ ژیمئی، حکیم بزرگ مکتب اسلامی شون دونگ، تدریس می کرد. همچنین، در مساجد نانجینگ جیانگسو و ژن جیانگ به وعظ پرداخت. او نکات نظری مهم کتاب اسلامی فارسی مرصادالعباد عبدالله ابوبکر، مانند نظریه ی اخلاق، نظریه ی عقل نظریه ی بازگشت به سوی خدا پس از مرگ را انتخاب و ترجمه کرد. به علاوه، کتابی به نام خیوژنگ منگ یین نوشت که از اصول اعتقادات اسلامی، آنچه مردم باید از خانواده ی خود فرا بگیرند، رسوم ازدواج و عزاداری، حلال و حرام دین و... سخن می گوید. این کتاب را چون فانوس دریایی دانسته اند که جهت صحیح را به کشتیهای گمشده در تاریکی نشان می دهد.

من شو
من شو 1640- Ma Zhu 1711 در بائو شان به دنیا آمد. او مدعی بود که از نوادگان نسل چهل و پنجم پیامبر است. او در 1683 (در بیست و دومین سال از دوره حکومت امپراتور کانگ خی)، کتاب کینگ ژنگ ژی نان را نوشت که در توضیح دیدگاههای اصلی اسلامی، نظریه ی توحید، فلسفه تصوف و اخلاق بود. وی برای آنکه در تبلیغ اسلام در چین، از کمک دربار برخوردار باشد، آثار و تاریخ خانواده ی خود و دیدگاههای خود درباره ی نقشی که اسلام در تزکیه و آموزش افراد ایفا می کند، بارها، به امپراتور کانگ ژی عرضه کرد، اما موفق نشد. کینگ ژنگ ژی نان تأثیری عظیم در حکیم اسلامی، لیوژی گذاشت و ما دکسین 1794- Ma Dexin 1874 نیز بسیاری از دیدگاههای خود را از این کتاب گرفته بود.

Sources

Keywords