امور مقدس در ادیان الهی

مقدسات

امور مقدس متعدد است; همچون مکان مقدس، زمان مقدس، اشیای مقدس و اعمال مقدس. درباره امور مقدس میرچا الیاده در کتاب مقدس و نامقدس می نویسد: «برای انسان مذهبی، طبیعت هرگز فقط طبیعی نیست، طبیعت همیشه دارای ارزش مذهبی است. درک این مطلب ساده است; چون کیهان آفرینش خدا است، از دستهای خدایان بیرون می آید. جهان اشباع شده از تقدس است، جهان به گونه ای آشکار شده که انسان مذهبی چون به آن بیندیشد، کیفیات بسیاری از تقدس را در آن می یابد.» «انسان هرگز نمی تواند جهان را به تمام وجوه آن از تقدس خارج کند.» برخی از امور مقدس ادیان عبارتند از:

مکان مقدس
یکی از ویژگی های برجسته ادیان مشهور تاریخی مشخص کردن مناطق و ساختارهای دینی توسط حد و مرزهای طبیعی، آیینی و روانی از مکان های عادی است. از لحاظ کیفی، پاره ای از بخش های مکان از بخش های دیگر متفاوت است. خداوند به موسی می گوید: «به اینجا نزدیک نشو. کفش هایت را از پاهایت بیرون آور; چون مکانی که تو در آن ایستاده ای زمینی مقدس است.» صحن ها، حرم ها، کلیساها، مسجدها، کنیسه ها، مشاهد مشرفه، امامزاده ها، حسینیه ها و معابد، همه اماکنی هستند که بر اساس معیارهای مذکور از اماکن عادی جدا می شوند و احکام خاص خود را دارند. میرچا الیاده در کتاب دائرة المعارف دین خود، کارکرد مشخصی را برای مکانهای مقدس ذکر می کند; از جمله آن که ابزاری برای ارتباط با خدا هستند; تجلی گاه قدرت خداوند هستند. کسانی که وارد این اماکن می شوند مراسم و اعمال ویژه ای همچون عبادت، مناجات و اعتکاف انجام می دهند و در واقع، همین اعمال همراه با تجربه قدسی مربوط به آن هاست که به این مکان ها ویژگی خاص می بخشد. اشیایی که به این اماکن تعبیه می شود به لحاظ تعلق آن ها به مکان مقدس، تقدس می یابد و قاعده سرایت شامل حال آنها می گردد.
درجات متفاوت تقدس به لحاظ وسعت احکام متعلق به آنها (معیار اول) و یا به لحاظ تعلق شدیدتر آنها به مقدس اصیل (معیار دوم) می باشد. کعبه در مکه برای مسلمانان و معبد یهودیان در اورشلیم برای یهودیان و بیت المقدس برای مسیحیان مقدس ترین اماکن به حساب می آیند. نزد مسلمانان، مسجدالحرام، مساجد، مشاهد مشرفه و امامزادگان از شرافت ویژه ای برخوردار است و در میان مساجد، بهتر از همه مسجدها، مسجدالحرام و پس از آن مسجد پیامبر (ص) و سپس مسجد کوفه و بعد از آن مسجد بیت المقدس و آن گاه مسجد جامع هر شهر، مسجد محله و مسجد بازار است. همین قاعده در مورد کلیساهای پروتستان با اندکی تخفیف مراعات می گردد، هر چند کانون توجه و تقدس آنها انجیل است.
اماکن مقدس در آسیای جنوب شرقی معمولا بتکده هایی هستند که در آن یادگارهای مقدس و تمثال های متبرک بودا نگهداری می شود زائران آنها با بیرون آوردن کفش از پا و (اگر بخوانید) طواف مناره و تقدیم گل و گیاه و تعظیم و کرنش، ادای احترام می کنند. مساجد، که تقدس آنها به دلیل تعلق آن به خداوند و حاکمیت روح الهی (تجربه دینی) بر آن است، باید با وضو و طهارت به آنها وارد شد. بنابراین، زن ها در ایامی که بنابر احکام دینی نمی توانند با طهارت باشند، از آمدن به مساجد منع شده اند. مشاهد مشرفه و امامزاده ها بیشتر به لحاظ قبور مطهر ائمه (ع) و فرزندان آنها مقدس می باشند و همچون مساجد دارای تابوهای ویژه ای هستند، با این تفاوت که مسجد بیشتر جنبه عبادت دارد و حرم ائمه (ع) و امامزادگان (ع) جنبه زیارت و واسطه قراردادن آن ها برای رفع حاجات.
مساجد، معابد، قبور اولیای دین، حسینیه ها، بتکده ها، قدمگاه ها و سایر مکان های مقدس هر چند هر کدام ویژگی و کارکرد خاص خود را دارند، اما در این نکته مشترکند که همگی آنها تجلی گاه قدس خدا یا خدایان هستند و از طریق تجلی الوهیت مقدس، تقدس جدید می یابند. «همه پرستشگاه ها از طریق تجلی الوهیت، مقدس و متبرک می شوند، اما این ملاحظه را نباید فقط منحصر و محدود به معابد دانست، بلکه می باید به اقامتگاه زهاد عزلت گزین یا قدیسین و اولیا و به طور کلی، هر مسکن و ماوای آدمی نیز تعمیم داد. بنابر افسانه مرابط، که در پایان قرن ششم، EleHemel را بنیان نهاد، در راه کنار چشمه ای رحل اقامت افکند و عصایش را در زمین فرو کرد. فردای آن شب خواست عصا را بردارد که دید عصا در خاک ریشه دوانده و سبز شده است. در این کار مشیت الهی دید و اقامتگاهش را در همان محل پی نهاد. از سوی دیگر، جاهایی که قدیسین زیسته و عبادت کرده اند و یا مدفون شده اند مقدس و متبرک به شمار می روند و به این اعتبار با دیوار و حصار و یا سنگ چین از فضای دنیوی هم مرز جدا می شوند.»
اماکن مقدس از یک نظر دیگر نیز قابل تقسیمند. اماکنی که ریشه در مستندات دینی دارند و با اسناد تاریخی قابل اثباتند. برای نمونه، به دو مکان مقدس نزد مسلمانان اشاره می شود.
بیت المقدس: بیت المقدس یکی از مکان های مقدس محسوب می گردد. در روایات، بیان هایی در ارتباط با قداست این مکان شریف آمده است:
الف. عن امیرالمؤمنین (ع): «اربعة من قصور الجنه فی الدنیا: المسجد الحرام و معبد الرسول و مسجد بیت المقدس و مسجد الکوفه.»
ب. عن ابن عباس: «ان الارض المقدسة هی الفلسطین و انما قدسها الله لان یعقوب ولد بها و کانت مسکن ابیه، اسحاق و یوسف. بنا بیت المقدس علی یدی داود و سلیمان.»
بیت المقدس به سبب سه ویژگی، از قداست برخوردار است:
1- ظهور ادیان ابراهیمی از آن جا;
2- وجود قبور پیامبران الهی (ع) در آن مکان;
3- آغاز معراج پیامبر (ص) از آن مکان شریف.
وادی طوی: «انک بالوادی المقدس طوی؛ تو در وادى مقدس طوى هستى.» (طه/ 12) «طوی» اسم جلگه ای است که در دامنه کوه طور قرار داد و همان جایی است که خدای سبحان آن را وادی مقدس نامیده و این نام و این توصیف نشان می دهد که چرا به حضرت موسی (ع) دستور داده شد کفشش را درآورد. این نشان دهنده احترام آن سرزمین بوده تا با کفش بدان وارد نشود. اگر کندن کفش را متفرع بر «انی انا ربک؛ اين منم پروردگار تو.» (طه/ 12) کرده، دلیل بر این است که تقدیس و احترام وادی به دلیل این بوده که خطیره قرب به خدا و محل حضور و مناجات به درگاه او است. پس برگشت معنا به مثل این گونه می شود که بگوییم: «به موسی ندا شد: این منم پروردگارت و اینک تو در محضر منی وادی طوی به همین دلیل تقدیس یافته است. پس شرط ادب به جای آر و کفشت را درآور.»
2- اماکنی که بر اساس افسانه ها و اساطیر نزد برخی مردم اعتبار یافته اند و بیشتر به خرافه نزدیکند. این گونه اماکن هر چند مستند تاریخی، که دلالت بر پیوند آنها با مقدس اصیل داشته باشد، ندارند، اما در ذهن برخی مردم تقدس یافته اند. در این مورد، می توان به مکان ها، سنگ ها و درخت هایی اشاره کرد که برخی مردم به گونه ای آنها را به اولیای دین، حوادث افسانه ای و اساطیر مربوط می سازند و بدین دلیل به آنها دخیل می بندند یا نذر و قربانی می کنند تا مناجاتشان برآورده گردد. به عنوان نمونه، در قطعه دوم بخش خرقان ساوه کوهی است معروف به کوه اینجی قراء. در قله این کوه، چند قطعه سنگی به وسیله اشخاص روی هم چیده شده است. اهالی اینجی قراء سنگ های قله آن کوه را نظر کرده می خوانند. آنان برای قضای حوائج و بهبودی امراض و بازشدن بخت دختران در کنار چشمه این کوه گوسفندی را قربانی می کنند و گهواره ای به سنگ های کوه می بندند تا حوایج آنها برآورده شود. وقتی اهالی افتادن و خیزان به دامنه کوه می رسند، سنگ های نظر کرده را طواف و غرق در بوسه می کنند و حوایج خود را طلب می کنند.
یکی دیگر از نظرکرده ها درخت خودرویی است معروف به درخت چالی که اغلب مردم با بستن نخ و پارچه به شاخه های آن و تقدیم نذورات و قربانی ها مراد خود را از آن می طلبد. درخت بی بی شهربانو در کوه های ری جنب مقبره موسوم به بی بی شهربانو نمونه دیگری از این موارد است. بعضی از جاها و چیزها را نیز به سبب تشبیهات واهی و تصورات بی اساس مکان و شی ء مقدس می دانند و آنها را زیارت می کنند حتی درباره بعضی جاها، خوابهایی نیز نقل می کنند که بعضا موجب سوء استفاده جمعی از افراد پست فطرت و لاابالی شده است.

زمان مقدس

زمان در اعتقادات دینی از اهمیت ویژه ای برخوردار است و در یک تقسیم، به مقدس و نامقدس تقسیم می گردد. زمان های مقدس نزد مسلمانان از احترام و تکریم برخوردارند و ویژگی آنها به این است که در هر هفته یا هر ماه یا هر سال تکرار می شوند. روز جمعه، روز بعثت پیامبر اکرم (ص)، ایام ولادت ائمه اطهار (ع) اعیادی همچون عید قربان و عید فطر و غدیر، ایام ماه رمضان، ایام اعتکاف و ایام برگزاری مراسم حج از جمله این زمان هاست.
تقسیم دیگری که در ارتباط با زمان، از نظر دین داران و همچنین متون دینی می توان به آن اشاره کرد، تقسیم زمان به زمان مبارک یا سعد و زمان سوم یا نحس می باشد. زمان مبارک، همان زمان مقدس است، اما زمان نحس چیزی فراتر از نامقدس است و با نگرش منفی به آن نگریسته می شود; همچون قضاوتی که عوام مردم درباره عدد 13 دارند. زمان نحس زمانی است که در آن زمان به غیر از شر و بدی رخ ندهد و زمان مبارک زمانی است که در آن جز خیر و برکت نباشد. قدر مسلم این است که زمان همچون مکان (فی نفسه) از قداست ذاتی برخوردار نیست، بلکه قداست آن به لحاظ تعلقی است که زمان نخستین (یعنی همان زمانی که تکرار آن را با مراسم و آیین ها در هفته ها و ماه ها و سال های بعد گرامی می دارند) با مقدس اصیل دارد، همان گونه نحس بودن ایام نیز به لحاظ حوادثی است که با آن زمان مربوط می باشد.
در روایتی است در تحف العقول آمده است که حسین بن مسعود گفت: «روزی خواستم به حضور ابی اسحق، امام هادی (ع)، شرفیاب شوم. در آن روز هم انگشتم به سنگ خورد و هم سواره ای به سرعت از من گذشت و به شانه ام زد و شانه ام صدمه دید و هم این که وقتی می خواستم وارد شوم، از بس شلوغ بود، لباسم را پاره کردند. با خود گفتم: "خدا مرا از شرت حفظ کند، چه روز شومی هستی!" چون شرفیاب شدم، حضرت فرمود: "ای حسین این چه پنداری است؟ تو که همواره دورد بر ما فرستی، نباید گناهت را گردن کسی که بیگناه است بیندازی".»
در متون دینی از جمله قرآن و روایات، از هر دو مورد سخن به میان آمده است. در آیه شریفه «انا ارسلنا علیهم ریحا صرصرا فی یوم نحس مستمر؛ پس بر آنان تندبادى توفنده در روزهايى شوم فرستاديم.» (فصلت/ 16) خداوند از حادثه ای در این روز خبر می دهد که باد به عنوان عذاب، شبانه روز بر قوم عاد وزید. نحس ایام هفته که در روایات آمده است، احتمالا همین وجه را دربردارد. علامه طباطبائی رحمه الله از روایاتی نام می برد که در آنها بعضی ایام هفته از جمله چهارشنبه هر هفته و چهارشنبه آخر ماه و هفت روز از هر ماه عربی و دو روز از ماه رومی نحس شمرده شده است که البته نامقدس نیز هستند. نحس این ایام در روایات با رحلت رسول خدا (ص) و شهادت سیدالشهداء (ع) و انداختن حضرت ابراهیم (ع) در آتش و نزول عذاب بر برخی امت ها تعلیل شده است.
در مقابل، آیات و روایاتی نیز بر احترام، برکت و قداست بعضی ایام دلالت می کند; از جمله آیه شریفه: «انا انزلناه فی لیلة مبارکة؛ ما آن را در شبى فرخنده نازل كرديم.» (دخان/ 2) که بیانگر نزول تاریخی قرآن مجید در شب قدر است. بعضی روایات نیز دلالت بر قداست بعضی ایام هفته دلالت دارد. مرحوم علامه قداست و تبرک این ایام را به حوادثی می داند که از نظر دین بسیار مهم و عظیم است. مانند ولادت رسول خدا (ص) و بعثت آن حضرت، نرم شدن آهن در دست حضرت داود (ع) (در روز سه شنبه)، سفر رفتن رسول خدا (ص) (در روز جمعه) را از مناسبت های این ایام ذکر کرده است. بعضی زمان ها به دلیل ارتباط با حادثه ای که با ساحت قدس ربوبی انتساب دارد، مقدسند. ولی سؤالی که پاسخ به آن اهمیت دارد این است که تکرار هر ساله، بلکه در مواردی تکرار هفتگی این ایام همراه با برگزاری مراسم و آیین های خاص به دلیل چیست؟ دینداران در این ایام با انجام مراسم و آیین های گوناگون چه چیزی را می یابند؟ صرف نظر از ویژگی های منحصر به فردی که هر یک از این قطعات زمانی دارد، همگی در یک نکته مشترکند و آن بازیابی همان قداست نخستین حادثه و تجربه قدسیت آن است. دینداران با برگزاری مراسم و آیین ها، قدسیت آن حادثه مقدس را هر ساله تجربه می کنند.
میرچا الیاده در این باره در کتاب مقدس و نامقدس می نویسد: «برای انسان مذهبی زمان نیز همچون مکان، نه همانند است و نه مداوم. یک اختلاف اساسی میان این دو کمیت (زمان مقدس و زمان نامقدس) به خاطر می رسد هر زمان مقدس بر گرداندنی است; بدین معنا که احتمالا زمان افسانه ای نخستین است که زمان حال شده. هر جشن و مراسم مذهبی، هر زمان آیینی نمایش دوباره واقعیت بخشیدن حادثه ای مقدس را که در گذشته ای افسانه ای، "در آغاز" جایگزین شده ارائه می دهد. از این رو، زمان مقدس به طور نامحدود، باز یافتنی و به طور نامحدود، تکرار شدنی است. همراه با هر جشن و مراسم دوره ای، شرکت کنندگان همان زمان مقدس را می یابند; همان زمانی که در جشن و مراسم سال پیش متجلی شده بود. به عبارت دیگر، شرکت کنندگان در جشن و مراسم، همدیگر را در ظهور نخستین زمان مقدس چنان که در ازل ظاهر شده، دیدار می کنند.»
میرچا الیاده شبیه همین نکته را ضمن اشاره به هم بستگی بین زمان های قدس در کتاب دیگرش، رساله در تاریخ ادیان بازگو می کند: «زمان ها نه تنها ناهمگن هستند; بعضی دنیوی و بعضی قدسی هستند، بلکه زمان های قدسی هم بسته و تکرار آن ها در هر سال نشان می دهد که با زمان مناسب و شعایر دینی قبل و بعد آن سال هم بستگی دارند.»
بنابراین، می توان گفت مراسم و آیینی که در شب قدر برگزار می شود بازیافت همان شب مقدس است که در قرآن در آن نازل شده و به دلیل بازیافتن همان قداست و به میمنت و مبارکی آن، دعا و مناجات برگزار می شود و تکرار روز بعثت پیامبر (ص) و ایام ولادت ائمه (ع) تکرار همان حادثه میمونی است که در بعثت پیامبر و تولد امامان (ع) تحقق یافته است. دینداران با بزرگداشت ایام مقدس، با یکدیگر به ملاقات همان حادثه ای می روند که در نخستین زمان اتفاق افتاده است که البته به طور ناخودآگاه (کارکرد پنهان) نتیجه آن دوام و قوام دین و نهادهای مربوط به آن خواهد بود. احتمالا سر این که قرآن مجید مؤمنان را به یادآوری ایام الله «فذکر هم بایام الله؛ روزهاى خدا را به آنان يادآورى كن.» (ابراهیم/ 5)، یعنی همان زمان های مقدس و مبارک دعوت می کند این است که مؤمنان با یادآوری و در نتیجه، تکرار حادثه نخستین و بازیافتن قداست آن، نه تنها به قرب خداوند و تجربه سیاحت قدس ربوبی می رسند، بلکه به طور غیر مستقیم، به دوام و قوام دین نیز کمک کرده اند.

اشیای مقدس

اشیای مقدس، به ویژه در ادیان غیر توحیدی، فراوان است و دامنه گسترده ای دارد، به گونه ای که حتی آب و سنگ و مانند آن را هم شامل می شود.

خورشید
مناظره حضرت ابراهیم (ع) با خورشیدپرستان گویای تقدس خورشید است و بنابر نظریه تایلر، منشا دین، با پرستش خورشید آغاز شده است. «مذهب مصریان بیش از هر مذهب دیگر، تحت سلطه پرستش خورشید بوده است.»

ماه
«باروری جانوران چنان که حاصل خیزی گیاهان تابع ماه است... دوره عادت ماهانه بی گمان به مردم پسندی این باور که ماه نخستین شوی زنان است، یاری داده است; حیض را دلیل مناسبات جنس زنان و دختران جوان با ماه می دانند.»

آب
اعتقادات بسیاری از کیش ها و آیین هایی که در طول تاریخ گرداگرد چشمه سارها، رودها و نهرها تمرکز یافته اند، با چندگانگی گرایش های مذهبی آب تطبیق می کند. رواج این کیش ها در وهله نخست، مرهون ارزش مقدس یعنی همان عنصر جهان آفرینی است که آب داراست. آب چشمه جوشان و مخزن کل وجود است: «و جعلنا من الماء کل شی ء حی؛ هر چيز زنده‏ اى را از آب پديد آورديم.» (انبیاء/ 30) غسل تعمید مسیحیان، شستشوی در رودخانه گنگ برای بوداییان و آب زمزم برای مسلمانان از مظاهر تقدس آب است.

اشیای متعلق به مساجد، معابد و بتکده ها
اشیایی که در درون این اماکن عبادت می شود به لحاظ تعلق آن ها به مکان مقدس، تقدس می یابد و قاعده تعمیم تقدس شامل آن ها می گردد; اشیایی همچون منبر، مهر نماز، پرده کعبه، سجاده، آب غسل تعمید، آب وضوی اولیای دین، وسایل و لباس های متعلق به اولیای دین که در مشاهد مشرفه و موزه ها نگهداری می شود، سنگ و در و ساز و نقاره وسایل خدام (که برای نظم بخشیدن به ایاب و زهاب زایران از آن استفاده می کنند) در مشاهد مشرفه از جمله اشیای مقدس است.

نوشته های مقدس
نوشته های مقدس، به خصوص در ادیان بزرگ و ادیان توحیدی، از بیشترین تقدس برخوردار است و شامل آثار مکتوب انبیا، زهاد، مقدسان و اوصیای آن ها می شود. انجیل و تورات به عنوان کتب مقدس مسیحیان و یهودیان، قرآن، کتاب مقدس مسلمانان و اوستا، کتاب مقدس زرتشتیان محسوب می شود. پس از کتاب هایی که توسط پایه گذاران ادیان به عنوان مهمترین کتاب های مقدس مطرح می گردد، نوبت به کتاب هایی می رسد که عنوان تفسیر و شرح بر کتب مقدس را داراست این کتاب ها معمولا توسط نزدیکترین یاران و اوصیای انبیا (ع) تدوین می شود و سه وظیفه اصلی به عهده دارد:
1- شرح و تفسیر کتب مقدس اصلی;
2- تعیین وظیفه مردم در ارتباط با شرایط زمانی و مکانی;
3- تشویق و ترغیب مردم به دینداری.
در دین اسلام، پس از قرآن، مهمترین کتاب های مقدس عبارتند از: نهج البلاغه و صحیفه سجادیه که مستقیما منسوب به جانشینان پیامبر (ص) می باشند و در مرحله سوم به کتاب هایی می رسیم که راویان و ناقلان، بیانات و کلمات آن ها را تحت عنوان حدیث و روایت و ادعیه جمع آوری کرده اند. عمدتا همین روایات است که منبع و ماخذ کسانی قرار می گیرد که به عنوان متولیان دین (روحانیان) چهارمین دسته از کتاب ها را که در راستای تبلیغ و حفظ دین عمل می کنند، تدوین می نمایند. کتب تفسیری مفسران قرآن، رساله های عملیه، شرح و تفسیر دعاها، تبیین موضوعات اخلاقی، اجتماعی و سیاسی، کتاب های تاریخی، شرح و بسط ثواب و کتاب اعمال و بالاخره کتاب هایی که در پاسخ شبهات نوشته می شود از این قبیل می باشد.

اعمال مقدس

مناسک و شعایر از جمله امور مقدس هستند. مناسک حج، نماز، مراسم جشن و شادمانی و مدیحه سرایی و سرودخوانی و خطبه خوانی در ایام ولادت معصومان (ع) و مراسم عزاداری آنان همچون زنجیرزنی، سینه زنی، روضه خوانی و مناجات ها، بوسیدن قبور ائمه (ع) و زیارتگاه های آنها، تقدیم هدایا به زیارتگاه ها و مشاهد مشرفه، قربانی کردن، عقیقه کردن، احرام بستن، سعی بین صفا و مروه، غسل و مانند آن همگی از جمله اعمالی هستند که نزد مسلمانان از احترام و قداست خاصی برخوردارند. از جمله ویژگی های این اعمال وجود عنصر نظم و هماهنگی در آن هاست، وقتی این عنصر با حضور مؤمنانه پیروان همراه گردد، به زیباترین وجه قداست حادثه نخستین و قدوسیت آن در تکرار هر مراسم و آیین تجربه می گردد. ویژگی دیگر اعمال مقدس خاصیت نمادین آنهاست و احتمالا همین ویژگی نمادین است که تجربه قدسی را برای مؤمنان دلپذیر و خوشایند می گرداند. مراسم حج مسلمانان، به ویژه سعی بین صفا و مروه، رجم و رکوع و سجود در نماد گویای این حقیقت است. نقش روحانیان به عنوان افراد مهمترین سازمان دینی در ارتباط با تقدیس مکان ها، زمان ها و انتظام بخشیدن به مراسم و آیین که با جعل دستوراتی تحت عنوان وجوب و حرمت و صحت و بطلان، مؤمنان را به دقت وسواس آمیز به اجرای مراسم وا می دارند، قابل توجه و بررسی است.

نتیجه
هر چند تفکیک امور به امور مقدس و نامقدس مهم است، اما آنچه احتمالا از اهمیت بیشتری برخوردار می باشد تجربه قدسی است که مؤمنان با حضور مکرر در مکان ها و زمان های مقدس باز می یابند. نگرش به دین از این دیدگاه نگرش به ذات دین است، در حالی که تفکیک امور به مقدس و نا مقدس توجه به یکی از ویژگی های دین می باشد. در نگرش دوم، (تجربه قدسی) دین و دین شناسی موضوع خود را، که همان ماورای طبیعت است، از دست نخواهد داد و همچنین حضور باشکوه مؤمنان در مکان ها و زمان های مقدس و اجرای مراسم و آیین توجیه پذیرتر خواهد بود.

Sources

Keywords