اخلاقیات دین شینتویی

دین شینتویی از این جهت که نه یک سلسله اعتقادات الهی مشخص و نه یک قالب اخلاقی معین دارد، البته به استثنای اطاعت از امپراتور که تا این اواخر به عنوان یک «سلطان آسمانی» که از ناحیه خدا نازل شده بود تلقی می شد، بسیار قابل ملاحظه است. در دومین کتاب از متون مقدس دین شینتویی معدودی نصایح حکیمانه خطاب به مقامات حکومتی وجود دارند. در نیهون جی آمده: «کسی که حقیقت را بگوید صدمه نخواهد دید. کسی که بر باطل باشد، مطمئنا لطمه خواهد خورد». و «پر خوری را کنار بگذار و امیال طمع کارانه را از خود دور کن. آنچه را بد است گوشمالی ده و آنچه را که خوب است تشویق کن. از خشم و غضب و نگاههای خشم آلود بپرهیز. حسود نباش».

برجسته ترین اصول اخلاقی دین شینتو
در آیین شین تو، دستورات و احکام کاملا مذهبی، زیاد نیست، اما برجسته ترین اصول اخلاقی آنها را می توان اینها دانست:
1- اخلاق خانوادگی؛ بر اساس اعتقادات شین تو، خانواده، خود مذهب است.
2- اهمیت فوق العاده مردگان؛ به نظر ژاپنی ها، مردگان، نماینده تجربیات معنوی گذشته و ترجمان قوانین تحریر نیافته اند و تقدیس خاطره نیاکان، منشأ و منبع هر گونه فضیلت و تقواست. هم چنین در آیین شین تو، تطهیر نفس و بدن، اهمیت خاصی دارد.

احکام خاص برای افراد عادی
در مورد احکام خاص برای افراد عادی نیز می توان از دستورهای زیر نام برد: «به هنگام ورود و یا خروج از دروازه قصر امپراتور، انسان باید با هر دو زانوی خود زانو زده کف دستها را به زمین بفشارد. اما از آستانه در که عبور کرد اجازه دارد تا سر پا شده و روی پا راه برود».

فقدان تعلیمات مستقیم اخلاقی برای افراد عادی
در هر دو کتاب مقدس اصلی دین شینتویی فقدان کامل تعلیمات مستقیم اخلاقی برای افراد عادی به چشم می خورد. موتوری، که از شارحین بزرگ این دین در قرن هجدهم به شمار می آید، این کمبود مقررات اخلاقی را برمبنای اعتقاد صحیح دین شینتویی این گونه توضیح می دهد: «تا آخر زمان، هر میکادو، پسر یک الهه است. ذهن وی از نظر فکر و احساس در هماهنگی کامل با آن الهه اسیت. وی به دنبال ابداعات جدید نبوده و بلکه طبق سوابقی که از زمان خدایان باقی مانده است سلطنت می کند. هر وقت هم دچار شک و تردید شود به غیب متوسل می شود تا برای وی فکر آن رب النوع را بازگو کند. نه تنها شخص میکادو بلکه وزراء و مردم تحت فرمان وی نیز بر حسب سنن دوران خدایان عمل کنند. بنابراین در زمانهای قدیم اندیشه میچی، یا راه و اخلاقیات هرگز اشاعه نداشت، در زمانهای قدیم، با وجود آنکه نظام نظری کسل کننده ای در ژاپن وجود نداشت. اغتشاش و آشوبی همگانی نیز وجود نداشت و امپراتوری با صلح و صفا اداره می شد. از این جهت که مردم ژاپن در عمل کاملا مقید به اخلاق بودند، دیگر نیازی به هیچ گونه نظریه اخلاقی نبود. سرو صدایی را هم که چینی ها در مورد اخلاقیات نظری به راه انداخته اند به این خاطر است که آنها در عمل اهمال کار بودند».

جرایم مربوط به اولین تطهیر بزرگ سرزمین ژاپن
به هر حال، اولین «تطهیر بزرگ سرزمین ژاپن» که در کتاب اسناد موضوعات باستانی بدان اشاره شده، به خاطر جرایم زیر بود: «پوست کندن حیوان به صورت زنده و یا در خلاف جهت، از بین بردن تقسیمات مزارع برنج، پر کردن شیارهای آب رو، ازدواج بین طبقات برتر و پایینتر، ازدواج با اسب ها، ازدواج با چهارپایان، ازدو. اج با ماکیان ها و بالاخره ازدواج با سگ ها». در آداب نیایش مخصوص به «تطهیر بزرگ» که هر ساله دوبار انجام می شود و در نوری توی شماره ده مقرر شده، جرایمی که به خاطر انها امپراتور میکادو عمل تطهیر مردم را انجام می دهد عبارت اند از: «اکنون، در میان تقصیرات و تخلفات گوناگونی که توسط نژاد آسمانی که برای سکونت و آبادانی این سرزمین که تحت فرمانروایی صلح آمیز وی یعنی امپراتور؟ است به ارتکاب می رسند، بعضی از این جرایم جنبه آسمانی دارند که از آن جمله است: از بین بردن تقسیمات بین برنج زارها، پر کردن کانال های آبیاری، انتقال و برداشتن لوله های آب، دوباره نشا کردن برنج، قرار دادن میله های آهنی در مزارع (شاید از دید جادوگری و افسون)، پوست کندن حیوانات به صورت زنده و یا در خلاف جهت. اینها به عنوان جرایم آسمانی تمیز داده می شوند». «گناهان زمینی که به ارتکاب می رسند عبارت اند از بریدن اجسام زنده، بریدن قسمتی از بدن مرده، جذام، زنای با مادر و یا خواهر، با مادر زن و یا نا دختری، وحشیگری، آفات موجودات خزنده مثلا مار و هزار پا و مصایب خدایان مافوق نظیر رعد و برق و جن زده شدن و پرندگان بالای سر، کشتن حیوانات، سحر و افسونگری».

طبیعت گرایی در اصول اخلاقی دین شینتویی
اصول اخلاقی و نیز تفکرات کلامی دین شینتویی جنبه طبیعت گرایی دارد. هرچند، پس از جمع آوری و تالیف کتب مقدس این دین، گسترش اخلاقی قابل ملاحظه ای در جامعه ژاپن پدیدار شده است.

اصول عقاید و تعالیم اخلاقى مذهب شینتوى جدید
اصول عقاید و تعالیم اخلاقى مذهب شین توى جدید عبارت است از: تقدیس ارواح نیاکان و ستایش آنها و ستایش و احترام امپراطور که نوه خداى خورشید و نژاد آسمانى ژاپن است. همچنین ژاپنى ها موظف هستند که تمام مردم جهان را زیر فرمان خود در آوردند، زیرا بر همه انسانها برترى و شرافت دارند. کانون خانواده مقدس است و خانه خود یک معبد است: پدر مى تواند فرزندانش را بفروشد و یا کیفر دهد و بکشد. زنان باید در برابر شوهران هرزه و وحشى و پلید، با ملاطفت رفتار کنند و در همه حالات تابع شوهر باشند. دختران از ارث محروم اند. به دلیل وجود نظام پدر سالارى مردان حق داشتند زنان خود را به اماکن فساد بفروشند.

مراسم بوشیدو
یکى از مراسم معروف مذهب شین تو، روش اخلاقى بوشیدو به معنى روش دلاوران است. این رویه یادگار قرون وسطى است که به عنوان یک راه و رسم نظامى در ارتش راه یافت و به تدریج فراگیر شد؛ تا آنجا که مذهب شین تو را تحت الشعاع قرار داد. بوشیدو (به معنی راه مبارزه سلحشورانه، یا تعلیم رفتار سلحشورانه)، عبارت از یک سلسله اصول اخلاقی است که در قرون یازدهم و دوازدهم میلادی به عنوان بخشی از نظام فئودالسیم در ژاپن به وجود آمد. این مجموعه ترکیب فئودال گونه ای از بعضی از اجزای عملی خاص سه دین رایج ژاپن در آن عصر است: وفاداری شینتویی به امپراتور به عنوان موجودی الهی، اطاعت فرزندی دین کنفوسیوسی، و خوار شمردن آرام مرگ و زندگی دین بودایی.

موضوعات مراسم بوشیدو
مراسم بوشیدو که صرفا سرمشق رفتار و کردار سواران و دلاوران بود، در هشت عنوان خلاصه گردیده است:
1- وفادارى دلاوران و پهلوانان به بزرگان و بالادستان و سرانجام به امپراطور.
2- حق شناسى؛ دلاور مردان باید به میهن و امپراطور حق شناس باشند.
3- شجاعت؛ دلاور مرد باید در خدمت به امپراطور از ایثار و فداکارى دریغ نورزد.
4- عدالت؛ دلاور مرد باید از مرز عدالت خارج نشود.
5- صداقت؛ دلاور مرد نباید از روى ترس دروغ بگوید.
6- عزت نفس؛ دلاور مرد باید قوى النفس، مؤدب و موقر باشد.
7- استقامت؛ دلاور مرد باید صبور و شکیبا باشد.
8- آزادگى؛ دلاور مرد باید مرگ عزت مند را، بر زندگى ذلت بار ترجیح دهد.
9- عشق به علم و دانش.
10- مردم دوستى؛ دلاور باید همیشه نیک خواه جامعه باشد.
شارحین بوشیدو، درباره ارزشهای اخلاقی که نظام مزبور ترویج کرده داد سخن داده اند، ارزشهایی نظیر وفاداری، شهامت، از خودگذشتگی، آرایش صحیح، خیرخواهی، افتخار، عدالت، و کنترل نفس. اما آنها به استثنای علمای اخلاق چین، کنفوسیوس و منسیوس، در مورد هیچ منهیات خاصی که مربوط به آن ارزشها باشد صحبت نمی کنند. «بوشیدو مجموعه ای مدون و مکتوب نیست. حداکثر این است که تعدادی قواعد کلی اخلاقی است که سینه به سینه نقل شده و یا از قلم یک مرد جنگی و یا یک فرد دانشمند تراوش کرده است». قوت و یا ضعف بوشیدو در این حقیقت نهفته است که حاوی هیچ اعتقاد نامه مکتوبی نیست. به نظر می رسد مجموعه اخلاقی بوشیدو به همراه فئودالیسم نظامی ژاپن رشد داشته و سپس افول کرده است.

Sources

Keywords