سر القدر و الحکمة العرشیه (رساله عرشیه)

رساله عرشیه:
همان طور که در مقدمه این رساله اشاره شده است، بعضی از منسوبان از ابن سینا طلب کردند که رساله ای در علم توحید و اثبات واجب بنویسد به طوری که از روی دلیل و برهان بتواند به وجود حق تعالی و صفات و افعال او علم حاصل نماید؛ که ابن سینا هم ملتمس او را اجابت نموده و این رساله را که مشتمل بر سه اصل است نوشته است.
اصل اول در اثبات واجب تعالی- اصل دوم در توحید او- اصل سوم در نفی علل از او.
که در باب این سه اصل مسائلی و مطالبی را عرض نموده اند که بعضی از آنها عبارتند از: سخن در بیان صفات حق تعالی- صفت اول علم است- صفت دوم حیوات است- صفت سوم مرید است- صفت چهارم قدرت است- صفت پنجم و ششم سمیع و بصیر است- صفت هفتم تکلم است- سخن در کیفیت صدور افعال از حق تعالی- سخن در قضا و قدر به طور اختصار

رساله در سر قدر:
چون شخصی از شیخ معنی این کلام صوفیه که گفته اند: «من عرف سر القدر فقدالحد» سؤال نموده حضرت شیخ هم در جواب فرمودند گر چه این مسئله خالی از اشکال نیست و اگر بخواهی که بنویسیم ناچار باید به طور رمز باشد زیرا که نمی توان آن را به همه کس تعلیم داد باید از کسانی که استعداد فهم آن را ندارند دریغ داشت به مفاد کلام معجز پیامبر (ص) که فرمودند: «القدر سر الله و لا تظهروا سر الله» و همچنین فرمایش مولای متقیان امام علی (ع) که در جواب مسائل فرمودند: «القدر بحر عمیق فلا تلجه» باز روای سؤال کرد حضرت فرمود: «انه طریق وعرفلا تسلکه» باز سؤال کننده تکرار سؤال نموده فرمود: «انه صعود عسر فلا تتکلفه» پس از آن شیخ می فرماید بدانکه سر قدر مبتنی بر سه مقدمه است که تا این مقدمات معلوم نشود معنی سر قدر واضح و هویدا نمی گردد.
1- مقدمه اول آنست که خدای متعال سبب وجود تمام موجودات عوالم علوی و سفلی است...
2- مقدمه دوم آنست که قدما از حکما گفته اند ثواب عبارت از حصول لذت است برای نفس...
3- مقدمه سوم آن است که معاد یعنی بازگشت نفوس بشری به سوی عالم اصلی خود...

معانی:
1. کسی که شناخت اسرار قدر را گمراه شد.
2. قدر سریست از اسرار الهی ظاهر نسازید شما سر خدا را
3. قدر دریایی است بی پایان داخل آن مشو
4. قدر راهی است بسیار سخت از آن مسافرت مکن
5. قدر بلندی است بی نهایت سخت پس متعرض آن مشو.

معرفی اجمالی نویسنده:
ابوعلی حسین، فرزند عبدالله بن سینا و معروف به ابن سینا، لقبش شرف الملک و شیخ الرئیس، فیلسوف، طبیب، شاعر، ریاضی دان و منجم ایرانی و مشهورترین دانشمند اسلامی و از بزرگترین دانشمندانی که تاکنون در عالم بوده اند. او در سال 370 هـ ق، در شهری از توابع بخارا متولد شد. در بخارا که آن زمان، پایتخت سامانیان بود، منطق، طب و ریاضیات را یاد گرفت. به دلیل استعداد زیاد و هوش سرشارش، توانست خیلی زود در موضوع های مختلف، شهرت علمی پیدا کند. در سن 17 سالگی، نوح ابن منصور سامانی را معالجه کرد و این امر باعث شد که مشهور شود و از همین رو به کتابخانه سلطنتی راه پیدا کرد. خودش می گوید: کتاب هایی که من در آنجا دیدم، کسی حتی نام آنها را نشنیده بود، آنها را خواندم و از آن بهره مند شدم و وقتی 18 ساله شدم از همه آن علوم، فارغ شدم. ابن سینا گرچه فیلسوفی بزرگ بود ولی از طرفی پزشکی پر مشغله و نفوذ کامل سیاسی داشت و به عنوان یک وزیر، به شاهزادگان حامی خود، خدمت می کرد. سال 403 هـ ق، کتاب "قانون در طب" خود را نوشت. در دوران زندگیش که بیشتر با حکومت غزنویان رو به رو بود، در شهرهای مختلفی مسافرت و خدمات گوناگونی ارائه داد تا اینکه بعد از مرگ شمس الدوله دیلمی جانشین او "سماء الدوله" چند ماه او را به زندان انداخت ولی ابوعلی سینا بعد از آزادی از زندان، به اصفهان رفت و آنجا بسیار مورد احترام بود و همانجا به تدریس و تألیف پرداخت و در واقع، چهارده سال آخر زندگی پر بار خود را در اصفهان گذراند و سرانجام در سفری که با "علاء الدوله" به همدان رفت در سال 428 هـ ق، در سن 58 سالگی، دارفانی را وادع کرد. (برای آگاهی از زندگی کامل او به منابع مربوطه مراجعه شود).

ساختاربندی کتاب:
1. فهرست رساله فواید الدریه (رساله فواید الدریه، رساله ای است که ضیاءالدین دری در ترجمه سر القدر و الحکمة العرشیه نوشته است): مقدمه رساله عرشیه- مقایسه شیخ با ارسطو- مقایسه شیخ با فارابی- اثبات تشیع شیخ- اثبات عدم ارتکاب به مشرب خمر- مصنفات شیخ.
2. فهرست رساله عرشیه: توحید- نفی علت از واجب- صفات حق تعالی- علم حق تعالی- صفت حیوات- صفت مرید- صفت قدرت- سمیع و بصیر- صدور افعال از حق تعالی- قضا و قدر
3. فهرست رساله سر القدر: رساله در سر قدر

Sources

Keywords