دلایل تعبیر خداوند از «من» و «ما» در قرآن

گاهی خداوند متعال از خودش تعبیر به "ما" و گاهی تعبیر به "من" می کند. گاهی می فرماید: «انی انا ربک؛ به یقین من آری "من" پروردگار تو هستم.» (طه/ 12) «اننی انا الله لا اله الا انا فاعبدنی؛ یقینا من، آری "من" الله هستم و جز "من" معبودی نیست؛ پس مرا عبادت کن.» (طه/ 14) گاهی هم می فرماید: «انا نحن نزلنا الذی و انا له لحافظون؛ حقیقت اینکه ما، آری "ما" قرآن را نازل کرده ایم و یقینا ما پاسدار آن می باشیم.» (حجر/ 9) حال، سؤال این است که این اختلاف در تعبیر برای چیست؟ می توان گفت: آنجا که مقام توحید است و می خواهد وحدانیت معبود و توحید در عبادت را اثبات کند، تعبیر «من» می کند تا نشان دهد که معبود، معبود واحد است و هیچ گونه شائبه ی شرکی نباید در کار باشد. «و أن اعبدونی هذا صراط مستقیم؛ تنها مرا عبادت کنید، این است صراط مستقیم!» (یس/ 61) اینجا چون مقام توحید و مقام نشان دادن وحدانیت معبود است، تعبیر «من» شده است.
«وإذا سألک عبادی عنی فإنی قریب أجیب دعوة الداع إذا دعان فلیستجیبوا لی ولیؤمنوا بی؛ و هرگاه بندگان من از تو در باره من بپرسند [بگو] من نزدیکم و دعاى دعاکننده را به هنگامى که مرا بخواند اجابت مى کنم پس [آنان] باید فرمان مرا گردن نهند و به من ایمان آورند باشد که راه یابند.» (بقره/ 186) در این آیه ی شریفه، هفت بار کلمه ی «من» تکرار شده است. اینجا هم مسأله ی توحید است که معبود را فقط یکی بشناسیم. آن کسی که تمام کمک ها از جانب او باید نشأت بگیرد؛ او را بشناسیم و تنها او را بخوانیم و همه چیز خود را از او بخواهیم. از این رو تعبیر به «من» شده است. اما آنجا که مقام ارائه ی قدرت است و از موضع قدرت سخن می گوید، تعبیر به "ما" می کند و می فرماید: «انا نحن نزلنا الذکر و انا له لحافظون؛ به یقین ما هستیم که قرآن را نازل کرده ایم و به یقین ما هستیم که نگه دار آن می باشیم.» اینجا مقام ارائه ی قدرت است و می فرماید: ما خواسته ایم قرآن نازل شود و در پناه ما از همه گونه آسیب محفوظ بماند و لذا هیچ قدرتی نمیتواند در مقابل خواست و مشیت ما مقاومت کند و آن را از بین ببرد. در این آیه هم کلمه ی "ما" چند بار تکرار شده، انا یعنی به طور مسلم، ما نحن یعنی باز هم ما، نزلنا ما نازل کردیم و انا به طور مسلم، ما له لحافظون نگه دار آن می باشیم. پس مقامات سخن در تعبیر به «من» و «ما» مختلف است و هر مقامی متناسب با تعبیر خاصی است.

Sources

Keywords