ملائکه مخصوص ضبط اعمال انسان در قرآن

خداوند درباره علم به اعمال انسان و کیفیت ضبط آنها به وسیله ملائکه می فرماید: «و لقد خلقنا الاءنسـ'ن و نعلم ما توسوس به نفسه و و نحن أقرب إلیه من حبل الورید * إذ یتلقی المتلقیان عن الیمین و عن الشمال قعید * ما یلفظ من قول إلا لدیه رقیب عتید * و جآءت سکرة الموت بالحق ذ لک ما کنت منه تحید * و نفخ فی الصور ذ'لک یوم الوعید * و جآءت کل نفس معها سآئق و شهید * لقد کنت فی غفلة من هـ'ذا فکشفنا عنک غطآءک فبصرک الیوم حدید» (ق/16-22)
«ما به تحقیق که انسان را آفریدیم و بر تمام خاطرات و افکاری که بر او وارد میشود و وساوسی که نفس او میکند و خواطری که بر ذهن او خطور میکند اطلاع داریم و ما از رگ گردن و رگ حیاتی او به او نزدیک تر هستیم؛ در آن وقتی که آن دو ملک گیرنده و متلقی که از یمین و شمال او نشسته اند آن اعمال و الفاظ و افکار را که از او صادر میشود و از خود خارج میکند می گیرند و حفظ می نمایند؛ آن دو فرشته ای که در طرف راست و چپ، در طرف سعادت و شقاوت که کنایه از اعمال و رفتار خیر و از اعمال و رفتار شر است که انسان را به اصحاب الیمین می رساند و یا به اصحاب الشمال می رساند، نشسته و هر کرداری که انجام دهد و هر گفتاری که پرتاب کند، گرچه یک کلمه خوب و یا زشت بوده باشد، آن را می گیرند و فرشتگان عتید و رقیب آن را ضبط و ثبت می نمایند و سکرات مرگ و حالات بی خودی و مدهوشی و اضطراب و پریشانی موت به حق می رسد و این همانست که تو از آن فرار می کردی و دور می شدی! و در صور دمیده میشود و این همان وعده روز میعاد است که به لقای پروردگار و زیارت حق می شتابی و سرعت میکنی و تمام نفوس و جان ها در حالی که با آنها سوق دهنده و شهادت دهنده ایست به پیشگاه خدا و مقام و موقف عدل او رهسپار می شوند. برای هر نفس یک سائقی است، یعنی راننده و سوق دهنده که بر اساس حرکت و هدایت او نفوس به آن سمت می روند و برای هر نفس یک شهید و گواهی است که بر تمام اعمال و افکار او نه تنها اطلاع دارد، بلکه اعمال و رفتار او را گرفته و ضبط کرده و صورت و حقیقت عمل را به نحو تام و تمام در خود نگاه داشته و حفظ کرده که برای چنین موقف و موقعیتی بیاید و ادا کند و شهادت خود را در این معرض نشان دهد. ای پیغمبر ما! تو از این مطلب و حقیقت امر در غفلت بودی! و ما پرده و حجاب معنی را از برابر دیدگان تو برداشتیم! و بنابراین چشمان تو امروز تیز بین و حاد شده، و حقایق ماورای حجاب ماده و طبع را می بیند! بطوری که نه تنها به ظواهر اعمال و رفتار و وقایع امور و حوادث مینگری، بلکه بر حقایق و بواطن و نیات و ملکات و اخلاقیات و وجهه آنها از نقطه نظر خیر و شر و سعادت و شقاوت و حق و باطل، با خبر می گردی و مطلع می شوی!»
این آیات دلالت دارد بر اینکه انسان ملکی دارد موکل بر خود او و هر شخص ملائکه خاصی برای ثبت و ضبط اعمال خود دارد؛ البته فرشتگانی که پروردگار خلق فرموده دارای مأموریت های مختلف هستند، بعضی برای علمند بعضی برای حیات؛ این دسته از ملائکه ای که خداوند در این آیات یاد میکند، برای روزی که در قیامت ادای شهادت کنند در این دنیا تحمل میکنند؛ یعنی اعمال را می گیرند و در خود ضبط میکنند: «إذ یتلقی المتلقیان عن الیمین و عن الشمال قعید» چه اعمال خوب و چه اعمال بد را، این متلقیان همیشه با انسان ملازمند و جدا نیستند؛ در خواب و بیداری، در سکون و حرکت همیشه با انسان هستند و حتی اگر یک جمله از دهان انسان بیرون پرد فورا آن را می گیرند و هیچ برای آنها غفلت و فراموشی و فتور و سستی و تکاهل در انجام مأموریت نیست.
«ما یلفظ من قول إلا لدیه رقیب عتید» بعضی از بزرگان چون صاحب «مجمع البیان» و علامه طباطبایی مد ظله السامی فرموده اند که: رقیب و عتید دو ملک نیستند که عنوان رقیب و عتید علم برای آنها باشد، بلکه دو صفت هستند که به معنای مراقبت و حفظ و سرپرستی است و به معنای حاضر و شاهد و مهیا و آماده می باشند و هر جمله ای که از دهان بیرون آید و صادر گردد، هر لفظی که خارج شود، خیر باشد یا شر، آن فرشتگان مراقب و مهیا فورا می گیرند و در خودشان اخذ می کنند؛ کما اینکه بر این مفاد داریم: «و إن علیکم لحـ'فظین * کراما کـ'تبین * یعلمون ما تفعلون؛ بدرستی که مسیطر و مهیمن بر شما فرشتگانی هستند بزرگوار که شما را محافظت میکنند و تمام حرکات و سکنات شما را می نویسند و آنچه را که به جای آورید میدانند.» (انفطار/10-13)
هر صنف از فرشتگان مأموریت خاصی دارند، فرشته علم و فرشته حیات و فرشته روزی و حکمت و حفظ و قوت و ضبط اعمال و غیرها و هر صنف از آنها برای آن مأموریت آفریده شده اند و به هیچ وجه از مأموریت خود که همان خلقت آنهاست نمی توانند تجاوز کنند؛ اگر رقیب و عتید دو صفت مختلف باشد که به معنای مراقب و آماده میباشد، بنابراین این دو صفت دلالت بر دو ذات مختلف نموده و با علمیت نیز منطبق خواهند بود. باری ما دیگر در امروزه با وجود همین آلاتی که اختراع شده است با آنکه مادی است نه معنوی و روحانی، می بینم چگونه کلمات و صورت انسان را ضبط می کنند و قرن ها میتوانند در خود نگاهداری کنند، نباید شکی و تردیدی به خود راه دهیم در اینکه فرشتگان زنده الهی اعمال را و صور را ضبط می کنند. در این عالم ماده که در مشت عالم ملکوت و معناست، این صور و الفاظ دیده میشود تا چه رسد به موجودات ملکوتیه و روحانیه که بر انسان و اعمال او مسیطر و مطلع هستند.

Sources

Keywords