راههای کسب عزت نفس

به طور کلی انسان در مکتب اسلام از کرامت و عزت ذاتی برخوردار است. قرآن کریم ارزش هایی را برای انسان مطرح می کند که همه دال بر برتری و کرامت انسان به بقیه موجودات می باشد. اسلام انسان را موجودی انتخاب شده و برگزیده دانسته است و معتقد است که او از کرامت و شرافت ذاتی برخوردار است. او آنگاه خویشتن واقعی را درک و احساس می کند که این کرامت و شرافت را در خود درک کند و خود را برتر از پستی ها و دنائتها و اسارت ها و شهوترانیها بشمارد. نعمت های زمین نیز برای تو آفریده شده است. با توجه به مطالب طرح شده بدیهی است که نحوه تفکر انسان نسبت به خود در زمینه عزت نفس در مکاتب و دیدگاه های مختلف متفاوت است و شخص مسلمان به دلیل داشتن نگرش مثبت نسبت به ذات خود، زمینه کسب عزت نفس بیشتر را نیز خواهد داشت. همچنین اسلام معتقد است که بخشی از عزت نفس اکتسابی است و انسان می تواند عزت نفس را از طریق مختلف کسب کند. روش ها و عوامل نیل به عزت نفس و عزت واقعی عبارت است از:

معرفت نفس و خودشناسی
در سایه شناخت خود، فرد خود را به مقام والائی که شایسته آن است می رساند زیرا کسی که خود را نمی شناسد باعث جهل می شود و این خود سبب می شود قدر خود را نشناسد و به همین جهت کرامتش زایل شود. امام علی (ع) در این زمینه می فرماید: «افضل المعرفة معرفةالانسان لنفسه؛ برترین معارف و شناخت ها، شناخت انسان نسبت به خودش است».

تقوی
در تقوا دو بعد مطرح است اول ترک محرمات و دوم انجام واجبات و مستحبات که هر دو این امور موجبات ایجاد عزت و کرامت نفس را فراهم می آورد.

ادب
نکته مهم در ادب تکریم افزایی و عزت بخشی آن است. با ادب است که فرد به کرامت می رسد.

علم
علم نیز موجب افزایش کرامت انسان می شود در مشکوه الانوار آمده است: «یا مومن ان هذا العلم و الادب ثمن نفسک فاجتهد فی تعلمه فما یزید من علمک و ادبک یزید فی ثمنک و قدرک؛ ای مومن علم و ادب ارزش وجود توست در تحصیل علم کوشش نما چه به هر مقداری که بر دانش و ادبت افزوده شود قیمت تو افزایش می یابد».

حسن خلق
مدار عزت واقعی بر پایه حسن خلق است. علی (ع) در این مورد می فرمایند: «اکرم الحسن الخلق؛ عالی ترین مایه شرف انسان حسن خلق است». حسن خلق عامل عزت بخشی و نبود آن لباس ذلت و خواری را به فرد، می پوشاند.

صداقت و راستگویی
زیرا دروغ هم باعث روسیاهی و حقارت نفس می شود و هم نشات گرفته از حقارت نفس است.

وفای به عهد
وفا به عهد و پیمان آرامش و زینت کرامت است هنگامی که انسان به عهد خود وفا کند در خود احساس عزت خواهد نمود. علی (ع) می فرماید: «وفاء بالذمم زینة الکرم؛ وفاء به عهد زینت بخشندگی است».

کار
انسان در سایه کار به عزت نفس نایل می شود. امام صادق (ع) فرمود: «حفظ عزت یعنی صبحگاهان برای کسب و کار رفتن و نفس خود را گرامی داشتن». انجام امور شخصی توسط خود: همینطور که کل بر دیگران بودن مورد شماتت و مذمت قرار گرفته است کار خود را شخصا انجام دادن مایه عزت است.

دوری از کارهای موجب عذرخواهی
انسان باید کارهایی را انجام دهد که از عهده آنها بر می آید و شرایط را در خود می بیند. یکی از پیامدهای معرفت نفس، شناخت قدر، توان و استعدادهای خود در انجام کارها یا قبول مسولیت های خاص است. اما اگر انسان از پس کاری بر نیامد به معذرت خواهی می افتد و عزت نفس او کاهش می یابد. حضرت علی (ع) می فرماید: «و ایاک ما یعتذرمنه؛ مبادا کاری کنی که به عذرخواهی بکشد».

عدم تحقیر خود
حدیثی است نبوی که می فرماید: «اطلبو الحوائج بعزه النفس؛ اگر حاجتی به دیگران دارید از آنان بخواهید ولی با عزت نفس بخواهید» یعنی برای حاجت، خودتان را نزد دیگران پست و ذلیل نکنید، عزتتان را حفظ می کنید. نیاز خود را مطرح کنید نباید نیاز خود را با قیمت از دست دادن عزتتان رفع کنید.

Sources

Keywords