ابوالحسین شهید ابن حسین بلخی (شهید بلخی)

ابوالحسن، شهیدبن حسین بلخی، فیلسوف، متکلم، ادیب و شاعر نامدار ایرانی. شهید بلخی که کنیه او را "ابوالحسین" نیز گفته اند، در بلخ به دنیا آمد، اما از تاریخ ولادت وی اطلاعی در دست نیست. پدرش اهل جهودانک از روستاهای بلخ بود. درباره کودکی و جوانی وی مطلبی در منابع موجود نیامده، ولی از برخی نوشته ها برمی آید که به خطاطی و وراقی شهرت داشته و از این راه معیشت خود را فراهم می کرده است. در این زمینه وی در حفظ مطالب همواره در پی صحت مطالب بود و هرگاه در کلمه ای شک می کرد، بسیاری از نسخ و کتابها را برای تحقیق در صحت آن می گشت؛ تا جایی که هر گاه چیزی به خط او دیده می شد، آن را به بهای گزافی می خریدند.
شهید بلخی به دربار چغانیان، از امرای ایرانگرای غرب ماوراء النهر رفت و آمدهایی داشته است. وی با "ابوالقاسم بلخی" و "ابوزید بلخی" معاصر بوده و با ایشان ارتباط داشته است. ابوسهل احمدبن عبیدالله بن احمد کتابی در اخبار ابوزید و شهید داشته که مورد استفاده یاقوت حموی در معجم الادباء بوده است. شهید همچنین با محمدبن زکریای رازی در ارتباط بوده و مناظراتی در باب مسائل فلسفی داشته است؛ گویا رازی در صدد نقد رأی شهید در ابطال معاد برآمده و سعی بر اثبات آن داشته است. شهید بخش عمده ای از عمر خود را در دربار نصربن احمد سامانی، امیر اسماعیلی گرا می زیسته و در مدح او و ابوعبدالله جیهانی وزیر، اشعاری سروده است. همچنین با "جعفربن محمد رودکی" شاعر اسماعیلی مذهب ارتباط دوستانه ای داشته و در مدح او ابیاتی سروده است.
بدین ترتیب ظاهرا او در حکمت خود، اسماعیلی بوده است و طبق نظر مرحوم قزوینی، شهید، اولا (در اصل) حکیم و فیلسوف بوده و تنها گاه گاهی شعر می گفته است. البته از طرف دیگر، شهید را بنیان گذار راهی می دانند که بعد از او توسط ابوالهیثم گرگانی، ابوشکور بلخی و ... دنبال شد و سرانجام در شعر زهدگرای سنایی به اوج رسید. چرا که وی در شعر و سخنوری نیز بسیار مهارت داشت و در واقع می توان گفت شعر او از حکمت مایه می گرفت. شهید، احمدبن سهل وزیر را هجو کرد، لذا احمد در صدد دستگیری او برآمد. اما شهید از بلخ گریخته و تا احمد زنده بود، به بلخ بازنگشت. در مورد تاریخ وفات او نیز اگرچه اطلاع دقیقی در دست نیست، اما غالبا او را متوفای 324 یا 325 هـ ق می دانند.

آثار شهید بلخی:
1- دیوان شهید بلخی
2- تفضیل لذات النفس علی لذات البدن هی اذا حصلت آلام

Sources

Keywords