ابواسحاق صابی

ابواسحاق ابراهیم بن هلال حرانی، ادیب عرب، کاتب و نویسنده و در بلاغت و شعر مشهور بود. در سال سیصد و اندی، در حران متولد شد و لقب او "صابی" است. حران از شهرهای تاریخی و معروف سوریه است. صابی از "صابئین" که فرقه ای پیرو یحیی (ع) و ستاره پرست بودند، گرفته شده است. ابواسحاق کاتب دارالخلافه بغداد و منشی حکومت آل بویه در بغداد بود. نامه ها و پیام های مهم دولتی بیشتر به قلم و انشای او بود. سال 349 سرپرست دیوان رسائل (سرپرست نویسندگان امپراطوری اسلامی) بغداد شد. از همین رو در زمان عزالدوله بختیار، پسر معزالدوله دیلمی، نامه هایی از طرف او برای پسرعمویش عضدالدوله دیلمی نوشت که بسیار عضدالدوله را ناراحت و خشمگین کرد که کینه او را به دل گرفت. بعد از اینکه عزالدوله در جنگ با عضدالدوله کشته شد، عضدالدوله بغداد را گرفت. اسحاق صابی را بازداشت کرد و می خواست او را زیر پای فیل بیندازد، اما با وساطت عده ای از آن صرف نظر کرد. در سال 371 ه.ق، ابواسحاق آزاد شد. عضدالدوله به او گفت که کتابی در اخبار دولت دیالمه (دیلمی ها) بنویسد. بعضی از دشمنان او در زمان کتابت او، شنودهایی را به عضدالدوله رساندند، این شد که دوباره عضدالدوله، صابی را تبعید کرد و تا آخر عمر عضدالدوله (372 ه.ق) در تبعید ماند. ابواسحاق مسلمان نبود و زمانی که عزالدوله زنده بود، تلاش زیادی کرد که او را مسلمان کند ولی صابی قبول نکرد. اما با مسلمانان نماز می خواند، روزه می گرفت و قرآن را به بهترین وجه از حفظ بود و در نوشته هایش آیات قرآنی را به کار می گرفت.

معاصران ابواسحاق
1- معاصر با سید رضی مؤلف نهج البلاغه بود. و در بین دانشمندان بغداد، با ایشان بسیار مأنوس بود.
2- ثعالبی نویسنده معروف رسائل و مکاتب ادبی و علمی که میان این دو نویسنده بزرگ رد و بدل شده به سه جلد می رسیده است.
3- ابن ندیم؛ او ابواسحاق صابی را نویسنده ای چیره دست و شاعر و عالم به هندسه می داند.

وفات
ابواسحاق ابراهیم صابی، حدود سال 380 ه.ق از دنیا رفت. زمان مرگ او ظاهرا سید رضی در قصیده ای عالی و غم انگیز او را مرثیه گفت. اگرچه مردم برای این کار، سید را سرزنش کردند ولی سید رضی فرمود: من فضل و کمال او را ستودم نه بدنش را، و به عبارتی دیگر: من نظر به فضل او دارم نه بر کفر او. اگر چه باید مرثیه سید در مرگ او، چیزی جز عواطف شدید و انسان دوستی و بلندنظری و تربیت صحیح خانوادگی نباشد، این احتمال هم هست که شاید ابواسحاق شیعه شده بود ولی از بیم خلفای بنی عباس اظهار نکرد اما این سید بزرگوار و برادرش سید مرتضی می دانستند.

تألیفات
1- کتاب دیوان رسائل او، که تا زمان ما به حدود 1000 ورق می رسد.
2- دیوان شعر
3- مراسلات او با شریف رضی
4- کتابی در زندگی خاندانش
5- کتاب (التاجی) در اخبار دیالمه. سیدرضی، کتاب مختار شعر ابی اسحاق صابی که بهترین اشعار اوست، در کتابی جمع آوری کرده است.

Sources

Keywords