اسماعیل جوهری فارابی

اسماعیل بن حماد جوهری فارابی، عالم لغت و ادب؛ کنیه او ابونصر است و خواهرزاده ابواسحاق فارابی صاحب کتاب دیوان الادب می باشد. اصلیت او از فاراب از بلاد ترک است. جوهری در زمان خود، از حیث ذکاوت و زیرکی و علم، از عجائب روزگار بود. از بزرگان لغت و ادب و در کلام و اصول بسیار متبحر و در خوشنویسی، خط بسیار زیبایی داشت به حدی که تشخیص خط او از خط ابوعبدالله بن مقله دشوار بود. او دائم السفر بود، در عراق نزد ابوعلی فارسی و ابوسعید سیرافی زبان و ادبیات عرب را آموخت. بعد به حجاز رفت و با اعراب بادیه نشین همدم شد تا لغت و زبان معمول را از آنها بیاموزد. در بلاد "ربیعه و مضر" سفر کرد. بعد از سالها رنج و تلاش که در طلب "لغت" کرد و به نتیجه مطلوب رسید، به طرف خراسان آمد، در مسیر راه که به دامغان رسید، خدمت ابوعلی حسین که از نویسندگان بزرگ بود، رفت و از او بهره ها برد. ابوعلی او را به نیشابور فرستاد. او دیگر برای همیشه در نیشابور ماند و در آنجا به تدریس و تألیف پرداخت و تعلیم خط و کتابت قرآن ها و دفترها را به عهده داشت تا از دنیا رفت.
مرگ او را در سال 386 هـ ق گفته اند. به این شکل که در او جنونی پدید آمد، به جامع قدیم نیشابور رفت و بر پشت بام آنجا بالا رفت و گفت: ای مردم من در این دنیا کاری کرده ام که کسی مانند آن نکرده است. می خواهم برای آخرت هم کاری کنم که تاکنون کسی چنان کار را نکرده است. آنوقت دو لنگه درب را به پهلوی خود بست و آنها را با طناب سفت کرد و بر بالاترین قسمت پشت بام رفت و به قصد پریدن از بام، فرود آمد و بر زمین افتاد و مرد!

آثار جوهری:
1- صحاح اللغة (در لغت است که تا باب «ضاد» آن از جوهری است، بقیه آن کتاب ننوشته ماند و او از دنیا رفت. این کتاب بر «جمهره و تهذیب اللغة و مجمل اللغة» برتری دارد، زیرا معنای لغت در آن بسیار آسان تر است)
2- کتاب المقدمه (در نحو)
3- کتاب العروض (کتابی بسیار نیکو و آن را عروض الورقه گویند). جوهری کتاب صحاح خود را برای ابومنصور عبدالرحیم بن محمد بیشکی تألیف کرد.

Sources

Keywords