خطیب دمشقی

محمدبن عبدالرحمن بن عمربن احمد متولد سال 666 هـ ق دارای مذهب شافعی، قاضی القضاة قزوینی، معروف به خطیب دمشقی، کنیه اش ابوالمعالی و لقب وی جلال الدین از دانشمندان و بزرگان علم اهل سنت بود. در کمتر از بیست سالگی به قضاوت آناتولی ترکیه منصوب شد. بعد به دمشق سوریه رفته و اصول و معانی و بیان و فنون ادبیات عرب را آنجا آموخت و یکی از سخنرانان مشهور دمشق گردید و بعد به قضاوت بلاد شام ارتقا یافت و سپس از طرف ملک ناصر ایوبی (حکمران مصر) به قضاوت شهر مصر منسوب شد. اموال اوقاف را برای نیازمندان و فقرا مصرف می کرد و به این جهت نزد بیشتر مردم شرافت یافته و با کمال عزت و سربلندی زندگی می کرد و سرانجام نیز قضاوت شهرهای شام به او واگذار گردید تا در سال 739 هجری قمری در سن 73 سالگی در دمشق وفات یافت. از تألیفات او می توان:
1- الایضاح فی فنون الافصاح یا فی المعانی والبیان یا فی علوم البلاغه را نام برد که از کتاب تلخیص المفتاح که در پایین نام برده می شود مبسوط تر و به منزله شرح آن است که در قاهره در حاشیه مختصر تفتازانی چاپ شده است.
2- تلخیص المفتاح است که قسمت سوم مفتاح العلوم سکاکی را که درباره سه فن معانی و بیان و بدیع بوده را خلاصه و مرتب کرده که توجه دانشمندان را به خود جلب کرده و مرجع استفاده عامه می باشد و جلال الدین سیوطی آن را نظم بخشیده و ملاسعد تفتازانی هم مختصر و مطول معروف را در شرح آن نوشته است و همین کتاب تلخیص بارها در بیروت و استانبول و کلکته چاپ شده و با دو شرح مذکور نیز بارها در ایران و غیره به چاپ رسیده است و به مناسبت وطن اصلی ایشان را خطیب قزوینی و به لحاظ بعضی از دوره های زندگانیش، خطیب مصری نیز می گویند ولی به خطیب دمشقی مشهور است.

Sources

Keywords