عبدالله ابن عمیر کلبی

از یاران حسین بن علی (ع)، و از اولین شهداء کربلا در عاشورا سال 61 هجری قمری، کنیه اش «ابو وهب» و از قبیله «کلب» و از تیره «علیم». جوانی دلاور و حماسی، بلند قامت و تیره رنگ و از شیعیانی که در کوفه ساکن و از مهاجران آنجا بود. عبدالله، حسین بن علی (ع) را همراهی می کند. سال 60 هـ.ق، زمانیکه حسین بن علی (ع) با یزید بن معاویه (حاکم اموی) بیعت نکرد و علیه او قیام نمود، با اصحاب و یارانش در سرزمین کربلا (در عراق) به جنگ با یزیدیان پرداخت. عبدالله بن عمیر، یکی از یاران امام حسین (ع) است که با همسر و مادرش برای یاری آن حضرت از کوفه به کربلا آمد. وی زمانی که نیروهای «عمر بن سعد» را آماده دید که از نخیله (مکانی در نزدیکی شهر کوفه)، به جنگ حسین بن علی (ع) به کربلا می روند، با همسرش تصمیم خود را گرفتند و برای مقابله با دشمن (بنا به نقلی، شب هشتم محرم)، به یاران امام (ع)، در کربلا ملحق شدند.

آزاده ای چنین!
روز دهم محرم سال 61 هـ.ق (روز عاشورا)، با افتتاح جنگ از سوی دشمن یعنی لشگر عمر بن سعد، «یسار و سالم»، دو غلام «زیاد ابن ابی سفیان و عبیدالله ابن زیاد»، اولین کسانی بودند که به میدان آمده و مبارز خواستند. عبدالله بن عمیر، از لشگر امام (ع) به جنگ آنها آمد، آنها نژاد او را پرسیدند، او نسب خودش را گفت و بعد از جدلی، به آنها حمله کرد، اول یسار را به زمین انداخت که ناگهان «سالم» به کمک «یسار» آمد و به «عبدالله» حمله کرد، عبدالله دست چپ خود را سپر کرد، از این رو، انگشتانش قطع شد ولی اعتنایی نکرد و همچنان با شمشیر به مبارزه خودش ادامه داد و هر دو غلام را کشت. وی در میدان جنگ چنین رجز می خواند:
ان تنکرونی فانا ابن کلب *** حسبی ببیتی فی علیم حسبی
انی امروء ذمومره و عصب *** و لست بالخوار عند النکب
انی زعیم لک ام وهب *** بالطعن فهیم مقدما و الضرب
ضرب غلام مومن بالرب
ترجمه: اگر مرا نمی شناسید بدانید من فرزند (قبیله) کلب هستم. در افتخارم همین بس که از خاندان معروف «علیم» هستم. منم مردی صاحب عقل و قوت که در هنگام سختی ناتوان نیستم. ای مادر وهب؛ من پشتیبان تو هستم و تعهد می کنم که با نیزه و شمشیر در ضربت زدن از آنها، پیشدستی کنم، مانند ضربت جوانی که ایمان به خدا دارد و مؤمن است.

مادر و همسر فداکار
در همین حال همسر عبدالله (ام وهب)، عمودی برداشت و به یاری شوهرش شتافت و می گفت پدر و مادرم به فدایت، از پاکان و نیکان خاندان و ذریه پیغمبر دفاع کن. سپس عبدالله در یک حمله به فرماندهی «شمر بن ذی الجوشن» که از سوی عده ای به جناح چپ سپاه امام (ع) شد، بعد از استقامت عجیبی که از خود نشان داد، به شهادت رسید. قاتلین او به نقل تاریخ طبری و کامل، هانی بن ثبیت حضرمی و بکیر بن حی تمیمی بودند، نامش در زیارت ناحیه مقدسه آمده است. بعد از شهادتش، همسرش به بالین او آمد و در کنار جسد مطهر و قطعه قطعه شوهرش، خون از چهره او پاک نمود و گفت: بهشت بر تو گوارا باد، بنا به نقل برخی از تواریخ، یکی از غلامان «شمر» بنام «رستم»، به دستور او، با گرزی به همسر عبدالله حمله کرد و سر او را شکست و در همانجا او نیز به شهادت رسید و سپس سر عبدالله را از تنش جدا کرد و به طرف خیمه های امام، پرتاب کرد. مادر عبدالله بن عمیر، که در میان خیمه بود سر فرزندش را برداشت، خون از چهره اش پاک کرد و به سوی صف لشگر حرکت کرد ولی امام حسین (ع) دستور داد او را به خیمه اش برگرداندند و خطاب به وی فرمود خدا رحمتت کند، به سمت خیمه برگرد که جهاد از تو برداشته شده، مادر به گفته امام (ع) به خیمه برگشت، در حالی که می گفت: «خدایا امید مرا قطع نکن.»

نکته قابل توجه!
مناسب است که در اینجا مطلبی که در خور اهمیت است، مطرح شود و آن اینکه: در کتب تاریخ و مقاتل، در میان صحابه و یاران حسین بن علی (ع)، و شهداء عاشورا، آنگاه که سخن از شخصیتی به میان می یاید که از خاندان «کلب» به همراه همسر و مادرش در کربلا بوده و چگونه شهید شده، گاهی بنام «عبدالله بن عمیر کلبی» و گاهی بنام «وهب بن عبدالله» یا «وهب بن جناب کلبی» معرفی شده است. از طرف دیگر، چون بنا به نقل بعضی از مقاتل و کتب رجال، در میان یاران حسین بن علی (ع)، شخصی بنام «وهب» وجود داشته که تازه از دین مسیحیت به اسلام گرویده بود، اشتباها مطالبی را که درباره «عبدالله بن عمیر کلبی» ذکر کردیم، درباره همین «وهب» نصرانی نقل شده است، ولی با تحقیقاتی که انجام شده، آنچه که برای مورخین و ارباب مقاتل موجب اشتباه گردیده، اینست که کنیه عبدالله بن عمیر، «ابو وهب» و کنیه همسرش «ام وهب» بوده با توجه زیادی که در صحنه عاشورا، صحبت از «ام وهب» هست که چگونه به میدان رفته و تلاش بسیار کرده و در کنار «وهب» چنین و چنان ....، این تصور پیش آمده که این «ام وهب» با این خصوصیات، مادر «وهب» نام، در کربلا بوده که آنگونه شهید شده است. در صورتیکه ام وهب، مادر شهید نیست بلکه همسر شهید می باشد و تدریجا «عبدالله بن عمیر کلبی» از «ابو وهب کلبی» به «وهب کلبی» تبدیل شده و از کتابی به کتاب دیگر به مرور ایام، منتقل شده است. لازم به ذکر است که در کتب تاریخ و رجال، نظیر این نوع اشتباهات، مخصوصا در اثر تعدد القاب و نام اشخاص، زیاد دیده می شود. این بود بررسی ما که در اختیار محققین قرار دادیم، باشد تا کاوشگران در آینده، چه نظر دهند؟ و اما در مورد «وهب نصرانی» اگر در اصل هم صحیح باشد، فروع قضیه نیازمند بحث و بررسی است که باید در جای خود مطرح شود.

Sources

Keywords