اعتقاد به منجی آخرالزمان در ادیان بودایی، دائویی و هندویی

در آئین ها و فرهنگ ها، مفاهیم خدا، روح، زندگی پس از مرگ، حیات اخروی، محاسبه اعمال و بهشت و برزخ و دوزخ با تعالیم و آموزه های ادیان الهی، و خاصه اسلام بسیار متفاوت است. در کیش های بودایی، دائویی، شنتو، لامائی و شاخه های متعدد آنها هیچگونه اساس و مبنای الهی – به مفهوم و معنایی که در ادیان ابراهیمی و توحیدی ریشه یافته – وجود ندارد، و در کیش های متفرق و متعدد  هندویی نیز، اگر چه اشکال و نماهایی از باورهای دینی الهی به چشم می خورد، یا حداقل قابلیت تأویل به آن را دارد، اما دورنما  و منشأ  آنها چنین نیست و واقعیت آنها بیشتر فرهنگی و بشری است، و نه دینی و الهی. باورهای پیروان این کیش ها به نجات و نجات بخش نهایی نیز هیچگونه انطباقی بر وجوه مشترک عقاید زردشتی، یهودی، مسیحی و اسلامی ندارند، و تنها پاره ای از این باورها را می توان «شبیه و همانند» آنها تلقی کرد. منجی باوری و موعود باوری در این کیش ها، یا زائیده خردورزی اندیشمندان باستانی و برآمده از داوری عقل فطری و محدود به آن است و یا بقایا و نمودهایی از آموزه های پیامبران الهی است که صحف آسمانی آنها بکلی مفقود شده و تعالیم آنان با پندارهای بومی  و افسانه ها و اسطوره ها درهم آمیخته و تنها نمادهایی از حقایق ادیان الهی در آنها باقی مانده است.

احادیثی که هبوط آدم علیه السلام را در سرزمین هند یا جزیره سرندیب ( سریلانکا) پنداشته اند، می تواند مایه ای برای این فرضیه اخیر باشد. نمونه روشن این دگرگونی و دگردیسی را در تحول دین حنیفی توحیدی ابراهیم و اسماعیل علیهما السلام به بت پرستی اعراب عصر جاهلی می توان مشاهده نمود. اینک، و پس از مقدمه ای که گذشت به نمونه های برجسته و فراگیر «منجی باوری» در دو کیش بزرگ و گسترده «بودایی» و «هندویی» اشاره می کنیم:

میتریا در کیش بودایی
در بودائیسم، اندیشه منجی موعود در شخصی به نام میتریا ( Maitreya ) تجسم یافته است. این نام ، یک واژه سانسکریتی و به معنای «مهربان» است. در اعتقادات بودایی، میتریا پنجمین از بوداهای زمینی است که هنوز ظهور نکرده اما ظهور او وعده داده شده است. این بودا را در نمادنگاری بودائیسم به شکل مردی در حالت نشسته که آماده برخاستن است نمایش می دهند که خود نماد و نمودی از آمادگی او برای قیام است. میتریا در سنت بزرگ و اصلی بودایی، یعنی فرقه مهایانه، بیشتر مورد توجه قرار دارد و حضور او در آمئزه های فرقه دیگر، یعنی تره واده کمرنگ تر است، همچنین، در میان مناطق بودایی نشین چین و ژاین و کره، در تبت مقام و منزلت چشمگیرتری دارد.

لی هونگ در کیش دائویی
در کیش دائوئیسم، پیروان لائودزو ( Lao TZU ) منجی منتظر. در شخصیت «لی هونگ» ( LiHuNG ) تجسم می یابد که در بیست و نهمین سال از دوره شصت ساله ( برحسب گاه شماری آئینی چینی) ظهور خواهد کرد تا جهانی نو برپا کند که در آن، برگزیدگان، تحت حکومت قدیس آخرالزمان زیست کنند. در این کلام، عناوین «قدیس» و «آخرالزمان» نمایانگر شباهت جالبی با مفهوم منجی در اسلام است.

کلکلی/ کلکین در کیش هندویی
برحسب مرحله بندی تاریخی که در کتاب های مقدس هندی، همچون مهابهارمه و پورانه ها آمده، تاریخ جهان از چهار دوره رو به انحطاط و سقوط تشکیل می گردد که ما هم اکنون در چهارمین و آخرین دوره آن به سر می بریم، و در پایان همین دوره است که سراسر جهان را ظلم و تاریکی فرا می گیرد، ستمگران بر همه چیز و همه جا سلطه می یابند، دروغ و تزویر و دزدی و رشوه بر دنیا سایه می گستراند و هنگامی که این پدیده ها  به اوج خود برسند ویشنو ( Vishnu ) در دهمین تنزل خود به زمین، با نام کلکی یا کلکین ظهور می کند و در حالی که بر اسبی سپید سوار است و شمشیری آخته همچون یک شهاب یا آذرخش در دست دارد، بر ستمکاران می تازد و ظلم و شر را ریشه کن می کند و عدالت و نیکی را در همه جا برقرار می سازد. در نماد نگاری هندویی نیز پیکره های کلکلی با همین هئیت ( مردی سوار بر اسب و شمشیری در دست) تجلی یافته است. این منجی موعود هندی شخصی است که جنبه الوهیت دارد و رسالت معنوی او همگانی و جهان شمولی است،  و از این جهت، با منجی موعود مسیحی و اسلامی تشابه دارد.

Sources

Keywords