حیف ( ظلم ) در وصیت، یکی از گناهان کبیره

حیف در وصیت به معنی ستم و تعدی کردن درباره تمام ورثه یا بعض آنها است که از ارث محرومشان سازد. در تفسیر قمی ضمن شرح آیه 181سوره بقره از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده که جنف آن است که به بعضی از ورثه میل کند و از بعضی صرف نظر نماید. و اثم آن است که دستور دهد آتشکده ها را آباد کنند و مسکرات تهیه نمایند( خلاصه وصیت کند که مالش را در حرام صرف نمایند) در هر دو صورت  بر وصی  است که به هیچ یک از این ها عمل نکند.

رعایت وارث فقیر لازم است: 
اگر وارث غنی باشد، موصی می تواند تا ثلث مال خود را وصیت کند، و بیشتر از آن، موقوف بر اذن وارث است. و چنانچه بعضی وارث هایش فقیر یا صاحب صارح و تقوای بیشتری باشند، موصی می تواند از ثلث مالش چیزی برای او وصیت کند که زیادتر از حق ارث به او بپردازد. اکر وارث فقیر باشد، بهتر آن است که وصیت نکند، یا بیش از سدس (یک ششم) یا خمس ( یک پنجم) وصیت ننماید زیرا بی نیاز شدن وارث فقیر، خود از بهترین مصارف خیر است زیرا صله رحم است  مخصوصا اگر صغیر باشد. 

حضرت امیرالمومنین علیه السلام می فرماید: «وصیت کردن به خمس دارائی نزد من، بهتر است که به ربع وصیت کنم و وصیت به ربع نزد من از ثلث بهتر است، و کسی که به ثلث دارائی خود وصیت کند، چیزی  را ترک نکرده است» یعنی آنچه را که می توانسته وصیت کند و به ورثه نرساند کرده است.
حضرت رضا علیه السلام می فرماید: «مستحب است شخص وصیت کند مقداری از مالش را به خویشاوندانش که جزء ورثه او نیستند، بدهند. و کسی که چنین وصیت نکند، هنگام مردنش عملش به نافرمانی خداوند تمام شده است.» و شاید جهت معصیت بودن این باشد که، در آن ساعت، صله رحم را که یکی از واجبات مهم الهی است، اطاعت نکرده است. و در صورتی که ترک چنین وصیتی پیش مردم، قطع رحم باشد، مثلا شخص ثروتمندی است و رحم فقیر غیر وارثی نیز دارد، پس حرام قطعی و از گناهان کبیره است، چنانچه گذشت.

وارث بر دیگران مقدم است:
حضرت صادق علیه السلام می فرماید: «مردی از انصار مرد، در حالی که چند کودک خردسال داشت و از دنیا فقط  شش بنده داشت. هنگام مرگش همه را آزاد کرد. چون کار او را به حضرت رسول صلی الله علیه و آله گزارش دادند، فرمود: با او چه کردید؟ گفتند او را دفن کردیم. فرمود: اگر دانسته بودم، او را نزد مسلمانان دفن نمی کردیم، زیرا فرزندان  خود را به گدانی انداخت. بالجمله برای شخص، وصیت کردن بیش از ثلث دارائیش جایز نیست. و اگر چنین کرد، بر وصی لازم است که فقط به مقدار ثلث به وصیتش عمل کند مگر آنچه را که وارث اذن دهد. و نیز وصیت کردن در امور حرام، جایز نیست، و بر وصی واجب است که اگر موصی وصیت کرده، آن را ترک کند و در امور خیریه صرف نماید. و نیز محروم کردن بعضی از ورثه از ارث، جایز نیست، و بر وصی واجب است که ارث او را مطابق آنچه خدا معین فرموده به او بدهد. و نیز ثروتمندی که، وارث از طبقه اول ارث (مانند اولاد و والدین) دارد، هرگاه از طبقه دوم ( مانند برادر و خواهر)، یا از طبقه سوم ارث( مانند عم و عمه و خال و خاله)، رحم تهیدستی داشته باشد، باید وصیت کند که مقداری از مال او را به آن رحم فقیر بدهند. و اگر این وصیت ترک و عرفا قطع رحم باشد، گنه کار مرده است.
حضرت صادق علیه السلام وصیت فرمود: که به حسن افطس که پسر عم آن حضرت  بود، هفتاد اشرافی از مال آن حضرت به او بدهند. و نیز درباره چند نفر دیگر از ارحام، وصیت فرمود که مقداری از مال آن حضرت به آنها دهند. یک نفر گفت: ای آقا، عطا می کنی به کسی که حمله بر تو کرد و می خواست با کارد تو را بکشد. امام فرمود: می خواهی من از آن کسان نباشم که خدا مدح کرده ایشان را به صله کردن رحم، و در وصف ایشان فرموده: «والذین یصلون ما امر الله به ان یوصل و یخشون ربهم و یخافون سوء الحساب» ( سوره رعد/ آیه 21)

Sources

Keywords