رابطه امر به معروف و نهی از منکر با اصلاحات

وقتی انسان از طرفی به دستورها و راهنمائیهای اسلام در باب امر به معروف و نهی از منکر رجوع می کند و از طرفی هم می بیند در یک دوره هائی کم و بیش مسلمین عمل کرده و استفاده کرده اند، و از طرف دیگر وضع حاضر خودمان را می بیند، بی نهایت دچار تأسف می شود. من نمی گویم که آنچه در گذشته به نام دائره حسبه بوده یک چیز بی عیب و نقصی بوده و منظور شارع اسلام را کاملا تأمین می کرده. من گذشته را با امروز مقایسه می کنم و می بینم که چقدر ما عقب رفته ایم. امروز گذشته از اینکه چنین قدرتی به هیچ شکلی برای امر به معروف و نهی از منکر وجود ندارد، اساسا آنچه بیشتر جای تأسف است این است که این فکرها به کلی از دماغ مسلمین خارج شده، آن چیزهائی را که آن روز جزء وظیفه حسبه می دانسته اند و به نام حسبه امر به معروف و نهی از منکر، امور اجتماعی خود را اصلاح می کردند، اساسا جزء امور دینی شمرده نمی شود، و اگر احیانا کسی در فکر امر به معروف و نهی از منکر بیفتد فکر نمی کند که آن اصلاحات هم جزء این وظیفه و تکلیف است، یعنی معروف و منکر آن معنای وسیع خود را از دست داده و محدود شده اند به یک سلسله مسائل عبادی که بدبختانه آن هم عملی نمی شود.

اگر در منطق اسلام امر به معروف و نهی از منکر آن اندازه توسعه نمی داشت به ما نمی گفتند که: «بها تقام الفرائض، و تأمن المذاهب، و تحل المکاسب، و ترد المظالم، و تعمر الارض، و ینتصف من الاعداء، و یستقیم الامر»؛ «واجبات الهی با امر به معروف و نهی از منکر برپا داشته می شود و در پرتو آن راهها امنیت پیدا می کنند و راه درآمدهای حلال هموار می شود و از ستم جلوگیری می شود و زمین آباد می گردد و از دشمنان انتقام گرفته می شود و امور اصلاح می گردد». زیرا این فکر کوچک و محدود که فعلا در مغز ماها به نام امر به معروف و نهی از منکر وجود دارد هر اندازه هم که لباس عمل بپوشد ممکن نیست این همه آثار نیک ببار آورد. و چون فکر امر به معروف و نهی از منکر در نظر مردم محدود شده و مردم از جنبه امر به معروف و نهی از منکر توجهی به اصلاحات امور زندگی اجتماعی خود ندارند نتیجه این شده که اگر احیانا شهرداری مثلا یک قدم اصلاحی در مورد ارزاق و خوار بار بخواهد بردارد و یا یک قدم در مورد نظافت شهر بخواهد بردارد، بخواهند جلو گران فروشی را بگیرند، و یا اینکه بخواهند مقررات خوبی برای عبور و مرور اتومبیل ها معین کنند مردم احساس نمی کنند که پای یک امر مذهبی در میان است، زیرا حس نمی کنند که این هم از جنبه دینی یک وظیفه است، و حال آنکه به قول صاحب جواهر شیخ محمد حسن نجفی به هر وسیله و هر طریق هست باید کاری کرد که معروف تقویت و منکر ریشه کن شود. علت اینکه مردم فعلا در این کارها کوتاهی می کنند این است که این امور را از دائره معروف و منکر خارج کرده اند.