مخارج الحروف یا اسباب حدوث الحروف

از جمله مؤلفات شیخ الرئیس رساله ای است در بحث از چگونگی پدید آمدن حرف های گفتار و توصیف حرف های زبان عربی و بعضی حرف ها که در عربی نیست. از این رساله دو روایت یا دو انشای مختلف وجود دارد. اختلاف این دو روایت به حدی است که آن را به کاتب و نسخه نویس نمی توان نسبت داد. این کتاب به زبان فارسی و آلمانی و انگلیسی و روسی ترجمه گردیده است.

معرفی اجمالی نویسنده:
ابوعلی حسین، فرزند عبدالله بن سینا و معروف به ابن سینا، لقبش شرف الملک و شیخ الرئیس، فیلسوف، طبیب، شاعر، ریاضی دان و منجم ایرانی و مشهورترین دانشمند اسلامی و از بزرگترین دانشمندانی که تاکنون در عالم بوده اند. او در سال 370 هـ ق، در شهری از توابع بخارا متولد شد. در بخارا که آن زمان، پایتخت سامانیان بود، منطق، طب و ریاضیات را یاد گرفت. به دلیل استعداد زیاد و هوش سرشارش، توانست خیلی زود در موضوع های مختلف، شهرت علمی پیدا کند. در سن 17 سالگی، نوح ابن منصور سامانی را معالجه کرد و این امر باعث شد که مشهور شود و از همین رو به کتابخانه سلطنتی راه پیدا کرد. خودش می گوید: کتاب هایی که من در آنجا دیدم، کسی حتی نام آنها را نشنیده بود، آنها را خواندم و از آن بهره مند شدم و وقتی 18 ساله شدم از همه آن علوم، فارغ شدم. ابن سینا گرچه فیلسوفی بزرگ بود ولی از طرفی پزشکی پر مشغله و نفوذ کامل سیاسی داشت و به عنوان یک وزیر، به شاهزادگان حامی خود، خدمت می کرد. سال 403 هـ ق، کتاب "قانون در طب" خود را نوشت. در دوران زندگیش که بیشتر با حکومت غزنویان رو به رو بود، در شهرهای مختلفی مسافرت و خدمات گوناگونی ارائه داد تا اینکه بعد از مرگ شمس الدوله دیلمی جانشین او "سماء الدوله" چند ماه او را به زندان انداخت ولی ابوعلی سینا بعد از آزادی از زندان، به اصفهان رفت و آنجا بسیار مورد احترام بود و همانجا به تدریس و تألیف پرداخت و در واقع، چهارده سال آخر زندگی پر بار خود را در اصفهان گذراند و سرانجام در سفری که با "علاء الدوله" به همدان رفت در سال 428 هـ ق، در سن 58 سالگی، دارفانی را وادع کرد. (برای آگاهی از زندگی کامل او به منابع مربوطه مراجعه شود).

ساختار بندی کتاب:
1. فصل اول فی سبب حدوث الصوت (در سبب پدید آمدن آواز)
2. فصل دوم فی سبب حدوث الحروف (در سبب پدید آمدن حرف ها)
3. فصل سوم فی تشریح الحنجرة و اللسان (در تشریح حنجره و زبان)
4. فصل چهارم فی الاسباب الجزئیة لحرف حرف من حروف العرب (در سبب های جزئی یک یک حرف های تازی)
5. فصل پنجم فی الحروف الشبیهة بهذه الحروف (در حرف هایی که به این حروف مانند است و در زبان تازی نیست)
6. فصل ششم فی ان هذه الحروف قد تسمع من حرکات غیر نطقیة (در اینکه این حروف از حرکت های غیر گفتاری نیز شنیده می شود).