ابن ابی العوجاء

نام اصلی او عبدالکریم بن نویره است که در نیمه اول قرن دوم هجری به «زندقه» شهرت داشت و گویند که از پیروان (مانی) بود، او به خانواده بزرگی متعلق بود که نزدیکانش در دستگاه خلافت عباسی دارای قدرت و نفوذ بودند. (زندقه) در آن زمان به طور خاص به دوگانه پرستان (ثنویه) و بطور عام به مخالفین مبانی دین اسلام و منکرین وجود خدا مشهور بودند، که او در همین ملک بود. اگرچه او خود را (دهری) میداند. عبدالکریم (ابن ابی العوجاء) در اول از شاگردان حسن بصری بود، اما پس از مدتی از استاد برید و از راه توحید منحرف شد و مانند بسیاری دیگر از (زنادقه) در تخریب مبانی اعتقادی مسلمانان کوشا بود، به جعل اخبار و احادیث و پراکندن آنها در میان مردم اهتمام داشت. احادیث جعلی او همگی در تغییر و تحریف و تعطیل احکام شریعت بود.
ابن ابی العوجاء مناظره ای با مفضل بن عمر جعفی درباره نفی وجود خدا و صانع عالم میکند که البته مفضل به او پاسخ تند و ناسزا میدهد، او سپس به مکه میرود و در ایام حج با امام صادق (ع)، امام ششم شیعیان روبرو میشود و با حضرت هم گفت و گویی انجام می دهد. در این گفت و گو امام او را متهم می کند که نه به خداوند اعتقاد دارد و نه به پیامبر و در بحثی دیگر، حضرت صادق انکار قیامت و بهشت و دوزخ را به او نسبت می دهند و او قول و گفتار حضرت را رد نمی کند. البته امام صادق (ع) در چند جلسه، پاسخ مفصلی به ایرادها و شبهه های او با سخنان شایسته میدهند. اگر چه او در خود، برتری خاصی میدید و از این رو، پیروان و مریدانی در اطراف خود جمع کرده بود، اما علما از همنشینی با او به سبب تباهی عقایدش و بدزبانی او اجتناب میکردند. و سرانجام در زمان خلافت منصور خلیفه عباسی، به دستور ابوجعفر محمدبن سلیمان والی کوفه به اتهام الحاد و زندقه در سال 155 هجری قمری اعدام شد. او هنگام مرگش از کار خویش پرده برداشت و گفت که چهار هزار حدیث جعل کرده تا حرام را حلال و حلال را حرام نماید.