نگاهی به آثار صله رحم و قطع رحم در احادیث و روایات

صله رحم ( رسیدگی به وضع خویشان و بستگان نسبی و پیوند مستمربا آنان) یکی دیگر از نشانه های اخلاق و سنن مرضیه اسلامی و انسانی و از علائم حسن سلوک و خوش رفتاری با مردم است.

صله رحم و آثار مثبت آن

طولانی شدن عمر

از جمله آثار مثبت صله رحم طولانی شدن عمر انسان است که توجه شما را به چند حدیث جلب می کنیم:

امام هشتم علیه السلام فرمود: «یکون الرجل یصل رحمه فیکون قد بقی من عمره ثلاث سنین فیصیرها الله ثلاثین سنه و یفعل الله ما یشاء»، چه بسا مردی که تنها سه سال از عمرش باقی مانده است اما به خاطر صله رحم خداوند آن باقی مانده را سی سال می کند، و خدا آنچه را که می خواهد انجام می دهد.

در حدیثی دیگری از آن بزرگوار می خوانیم که فرمود: «ما نعلم شیئا یزید فی العمر إلا صله الرحم، حتی أن الرجل یکون أجله ثلاث سنین  فیکون و صولا للرحم فیزید الله فی عمره ثلاثین سنه فیجعلها ثلاثا و ثلاثین سنه و یکون أجله ثلاثا و ثلاثین سنه، فیکون قاطعا للرحم فینقصه الله ثلاثین سنه و یجعل آجله  إلی ثلاث سنین»، ما برای زیادشدن عمر وسیله ای جز صله رحم  نمی شناسیم. تا آن جا صله رحم در زیاد شدن عمر موثر است که شخصی که از عمرش سه سال مانده است به خاطر صله رحم ، خداوند سی سال بر عمرش می افزاید که مجموعا سی و سه سال می شود، و کسی که از عمرش سی و سه سال تمام باقی مانده است، به واسطه قطع رحم، خداوند سی سال از عمر ش برمی دارد و آن را به سه سال کاهش می دهد.

در روایت دیگری آمده است: «عن أحدهما قال: قال لی: یا میسر إنی لأظنک وصولا  لقرابتک قلت نعم جعلت  فداک، لقد کنت فی السوق و أنا غلام و اجرتی درهمان و کنت اعطی واحدا عمتی و واحدا خالتی ، فقال: أما و الله لقد حضرأجلک مرتین کل ذلک یوخر»، امام باقر یا امام صادق علیهم السلام ( تردید از راوی است) به شخصی به نام میسر فرمود: گمان می کنم به خویشان خود نیکی می کنی؟ عرض کرد: آری، من در نوجوانی در بازار برای کسی کار می کردم و تنها دو درهم مزد می گرفتم؛ یک درهم را به عمه و یک درهم دیگر را به خاله خود می دادم. آنگاه امام علیه السلام فرمود: به خدا سوگند، دو بار مرگت نزدیک شد ولی به خاطر این صله رحم به تأخیر افتاد.

زیاد شدن روزی

اثر مثبت دیگری که صله رحم دارد زیاد شدن روزی انسان است که  به روایاتی چند در این باره اشاره می کنیم:

امام سجاد علیه السلام در حدیثی از رسول گرامی صلی الله علیه و آله وسلم نقل می کند که فرمود: «من سره أن یمد الله فی عمره و أن یبسط له رزقه فلیصل رحمه»، هرکس که خوش دارد خدا عمر او را دراز کند و روزی اش را توسعه دهد باید صله رحم کند..

و در حدیث دیگری فرمود: «صله الرحم تزید فی العمر و تنفی الفقر»، صله رحم عمر را زیاد می کند و فقر و پریشانی را از بین می برد.

و باز فرمود: «من أحب أن یوسع له فی رزقه و ینسیء له فی أجله فلیصل رحمه»، کسی که دوست دارد روزی اش گسترده شود و اجلش به تأخیر بیفتد باید صله رحم کند.

پاک شدن اعمال

در برخی از روایات یکی از آثار مثبت صله رحم، پاک شدن اعمال بیان شده است.

امام باقر علیه السلام فرمود: «صله الإرحام تزکی الإعمال و تدفع البلوی و تنمی الإموال و  تنسیء له فی عمره و توسع فی رزقه و تحبب فی أهل بیته فلیتق الله و لیصل رحمه»، صله ارحام اعمال را پاک می کند، بلا را دور می سازد، اموال را برکت می دهد، عمر را دراز می کند، روزی را وسعت می بخشد و انسان را در میان خانواده و بستگانش محبوب می سازد، پس باید از خدا پروا کرد و صله رحم نمود.

آسانی حساب روز قیامت

امام صادق علیه السلام فرمود: «صله الرحم تهون الحساب یوم القیامه و هی منسأه فی العمر و تقی مصارع  السوء»، صله رحم حساب روز قیامت را آسان و عمر را طولانی می کند و از مرگ بد نگه می دارد.

آبادی شهرها

در حدیث دیگری آن بزرگوار فرمود: «صله الرحم و حسن الجوار یعمر ان و یزیدان فی الإعمار»، صله رحم و خو ش رفتاری با همسایه، شهر را آباد می کند و بر عمرها می افزاید.

صله رحم جزء دین است

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمود: «أوصی الشاهد من امتی و الغائب منهم و من فی أصلاب الرجال و أرحام النساء إلی یوم القیامه أن یصل الرحم و إن کانت منه علی مسیره سنه فإن ذلک من الدین»، به حاضران امت خود و غایبان آنان و کسانی که در پشت پدران و رحم مادران هستند سفارش می کنم که صله رحم کنند اگرچه به فاصله یک سال راه باشد، زیرا صله رحم جزء دین است.

این بود شمه ای از آثار صله رحم. حال به آثار قطع رحم  می پردازیم.

قطع رحم و آثار سوء آن از نظر قرآن

بی شک، قطع رحم از گناهان کبیره است و موجب عذاب آخرت می شود و در قرآن مجید از آن شدیدا نهی شده است.

قطع رحم مستوجب لعن خدا است

قرآن مجید کسانی را که قطع رحم می کنند سزاوار لعن خدا می داند و می فرماید: «فهل عسیتم إن تولیتم أن تفسدوا فی الأرض و تقطعوا أرحامکم. اولئک الذین لعنهم الله» (سوره محمد / آیات 23-22)، اگر روی گردان شوید آیا جز این انتظار می رود که در زمین فساد کنید و قطع رحم نمایید؟ آن ها کسانی هستند که خداوند از رحمت خویش  دورشان ساخته است.

و در مورد دیگر می فرماید: «و الذین ینقضون عهد الله من میثاقه و یقطعون ما أمر الله به أن یوصل و یفسدون فی الارض اولئک  لهم اللعنه و لهم الدار» (سوره رعد / آیه25)، آنان که پس از پیمان بستن، عهد خدا شکستند و هم آنجه را که خدا امر به پیوند آن کرده ]مانند رحم[ بگستند و در روی زمین فتنه و فساد برانگیختند لعن خدا بر ایشان باد و بد جایگاهی برای آنان مقرر شده است. 

قاطع  رحم جزء فاسقان و زیانکاران است

در جای دیگر خداوند متعال کسانی را که عهد او را می شکنند و قطع رحم می کنند زیانکار می شمارد: «الذین ینقضون عهد الله  من بعد میثاقه  و یقطعون  ما أمر الله به أن یوصل و یفسدون فی الارض اولئک  لهم الخاسرون» ( سوره بقره/ آیه 27)، ]فاسقان آنها هستند که[ پیمان خدا را پس از بستن می شکنند و رشته ای را که خداوند امر به پیوند آن کرده می گسلند و در زمین فساد می کنند. اینها زیان کارانند.

نکته لازم

شاید برخی تصور کنند که این همه اصرار و تأکید درباره صله رحم مخصوص کسانی است که تمکن مالی دارند و از ثروت زیادی برخوردارند و می توانند به نزدیکان خود کمک کنند، اما آنهایی که از نظر مالی در مضیقه اند و توان رسیدگی و مساعدت به دیگران را ندارند صله رحم برایشان لازم نیست. اما این تصور و برداشت نادرست است زیرا کسی بخواهد صله رحم کند لزومی ندارد که پول و ثروت زیادی داشته باشد تا بتواند وظیفه اش را انجام دهد بلکه چون هدف از صله رحم برقرار کردن ارتباط و پیوند خویشاوندی است دین مقدس اسلام می فرماید این وظیفه را حتی با دادن یک جرعه آب و آزار نرساندن به آنان و نیز سلام کردن به یکدیگر می توانید انجام دهید و از اجر و پاداشی که خدا برای صله رحم مقرر فرموده است بهره ببرید.

رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله وسلم فرمود: «صل رحمک و لو بشربه  من ماء و أفضل  ما یوصل  به الرحم کف الإذی عنه»، صله رحم کن گرچه با جرعه ای آب باشد، و بهترین راه برای خدمت خویشان و نزدیکان این است که آنان را اذیت نکنی و به آنها آزار نرسانی.

و نیز فرمود: «بلوا أرحامکم و لو بالسلام»، بین خود و خویشانتان تجدید محبت کنید اگر چه با سلام کردن باشد.

امیرمومنان علیه السلام در این باره فرمود: «صلوا أرحامکم و لو بالتسلیم»، صله ارحام کنید ] با ارحام خود بپیوندید[ اگر چه با سلام کردن باشد.

روایات و قطع رحم

در روایات نیز نسبت به قطع  رحم بیانات تند و تهدیدآمیزی وارد شده است.

قطع رحم در ردیف شرک به خدا

«قال رجل  للنبی صلی  الله علیه و اله و سلم:  أی الإعمال أبغض إلی الله عزو جل فقال: الشرک بالله قال ثم ماذا قال قطیعه الرحم»، مردی از رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم سوال کرد: مبغوض ترین عمل در پیشگاه خداوند کدام است؟ فرمود: شرک به خدا. گفت: پس از شرک به خدا فرمود: قطع رحم....

قطع رحم و دروری از رحمت خدا

در روایت دیگری آمده است هر که قطع رحم کند مورد لعن خدا قرار می گیرد و از رحمت پروردگار دور می شود.
حضرت سجاد علیه السلام به فرزندش امام محمد باقر علیه السلام در ضمن وصایای خود فرمود: «و ایاک و مصاحبه القاطع لرحمه فإنی وجدته ملعونا فی کتاب الله عزو جل فی ثلاثه مواضع»، «]فرزندم ![ از دوستی با افرادی که پیوند خویشاوندی را قطع نموده و نسبت به ارحام خود بدرفتاری می کنند، برحذر باش، که من آنها را در سه جای از قرآن ملعون یافتم ]سپس آیات 24 و 25 سوره محمد صلی الله علیه و آله وسلم و آیه شریفه 25 سوره مبارکه رعد و آیه شریفه 27 سوره مبارکه بقره را تلاوت فرمود[.

قاطع رحم از بهشت محروم است

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمود: «ثلاثه لا یدخلون الجنه مدمن خمر و مدمن سحر و قاطع رحم»، سه گروهند که داخل بهشت نمی شوند: شرابخواران، ساحران، قطع کنندگان رحم.

خلاصه این که هرکس مدعی تخلق به اخلاق حسنه است باید این مسأله مهمی را که اسلام به آن توجه فراوان مبذول داشته  است جدی بگیرد که ترک آن موجب فنا و نابودی است.

حذیقه بن منصور می گوید که امام صادق علیه السلام فرمود: «اتقوا الحالقه فإنها تمیت الرجال قلت و ما الحالقه قال قطیعه الرحم»، از حالقه بپرهیزید زیرا مردان را می میراند ]و به نابودی می کشاند[ عرض کردم: حالقه چیست؟ فرمود: قطع رحم است.