معرفی علی بن محمد سمری، چهارمین نایب امام زمان (ع)

چهارمین و آخرین نایب خاص امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) «ابوالحسن، علی بن محمد سمری» است. او بعد از درگذشت «حسین بن روح نوبختی»، به دستور حضرت صاحب الامر (عج)، امر نیابت را عهده دار شد. وی از تاریخ هیجدهم شعبان (326هـ) تا پانزدهم شعبان (سال 329هـ) و یا به نقلی تا پانزدهم شعبان (سال (328 هـ) سازمان وکالت و نیابت را رهبری نمود. «ابوالحسن، علی بن محمد سمری» شوهر خواهر وزیر عباسیان، «جعفر بن محمد» » بود. این رابطه او را قادر ساخت تا سمت مهمی در دستگاه عباسیان به دست آورد. او از خاندانی متدین و شیعه بود که در سازمان وکالت امامیه، به حسن خدمتگزاری شهرت داشت. همین گذشته نیکوی وی و حسن اعتماد و امانتداری او، موجب شد تا در پذیرش امر سفارت خود از سوی شیعیان و به ویژه از سوی کارگزاران در «سازمان وکالت» با مشکلی روبه رو نشود. وکلا و خواص شیعه او را به عنوان سفیر راستین امام مهدی(عج) به رسمیت شناختند و وجوهات شرعی خود را به وی تحویل می دادند تا او آن را به ناحیه مقدسه برساند.

بنا به نقل «شیخ حر عاملی» بسیاری از اعضای خاندان «سمری» مانند «حسن» و «محمد»، فرزندان «اسماعیل بن صالح» و «علی بن زیاد» در «بصره» املاک زیادی داشتند. آنان نیمی از درآمد آن را وقف امام عسکری علیه السلام نمودند و هر ساله درآمد آن را به آن امام بزرگوار ارسال می نمودند. «ابوالحسن، علی بن محمد سمری» فرصت زیادی برای فعالیت نداشت، هم به جهت کوتاه بودن مدت نیابت و هم به جهت وضعیت خاص سیاسی، او نتوانست فعالیت های گسترده ای انجام دهد و یا اگر هم موفق به فعالیت های گسترده ای شده بود، به جهت شدت رعایت تقیه، و احتیاط و استتار، آن فعالیت ها برای آیندگان نقل نشده است.

* آخرین توقیع

آخرین توقیع از ناحیه مقدسه، 6 روز قبل از درگذشت «علی بن محمد سمری» صادر شد. در این توقیع امام مهدی (عج) زمان درگذشت «سمری» را پیشگویی کرد و اعلام نمود که بعد از این، سفیر و نائبی را معین نمی کند و با مرگ «سمری» دوره غیبت صغری» به پایان می رسد و «غیبت کبری» شروع می شود. آن توقیع شریف بدین قرار است:

«بسم الله الرحمن الرحیم، یا علی بن محمد السمری اعظم الله اجر اخوانک فیک فانک میت مابینک و بین سته ایام فاجمع امرک و لاتوص الی احد یقوم مقامک بعد وفاتک، فقد وقعت الغیبه الثانیه] التامه[ فلا ظهور الا بعد اذن الله – عزوجل – وذلک بعد طول الأمد و قسوه القلوب و امتلاء الارض جورا و سیأتی شیعتی من یدعتی المشاهده  الافمن ادعی المشاهده قبل خروج السفیانی و الصیحه فهو کاذب مفتر ، ولاحول و لا قوه الا بالله العلی العظیم»، به نام خداوند بخشنده مهربان، ای علی بن محمد سمری خداوند پاداش برادران دینی تو را در مصیبت مرگ تو بزرگ دارد. تا 6 روز دیگر خواهی مرد، پس امر حساب و کتاب خود را مرتب کن و درباره جانشینی این مقام نیابت، به هیچکس وصیت مکن تا به جای تو بنشیند زیرا غیبت دومی ]غیبت کامل یا غیبت کبری[ فرا رسیده است، تا آن روزی که خداوند – عزوجل- بخواهد، ظهوری نخواهد بود و آن پس از مدت درازی خواهد بود که دل ها را سختی و قساوت فرا گیرد و زمین از ستم و بیداد پر گردد. به زودی کسانی برای شیعیان من، ادعای مشاهده خواهند نمود. بدان هرکسی که پیش از خروج سفیانی و برآمدن صیحه ای (بانگی) از آسمان، ادعای دیدن من را نماید، دروغگو است، قدرت و توانمندی از آن خداوند بلند مرتبت است.

«شیخ صدوق» به نقل از «ابو محمد، حسن بن احمد مکتب» می نویسد: «ما در سال درگذشت «ابوالحسن، علی بن محمد سمری» در «مدینة السلام بغداد» بودیم. چند روز قبل از درگذشت او به حضورش رسیدیم. او این توقیع حضرت را به ما نشان داد و ما از روی آن نوشتیم و نسخه برداری نمودیم و از نزدش خارج شدیم و چون روز ششم، روز موعود فرا رسید، به نزد «سمری» رسیدیم و او را در حالت احتضار مشاهده کردیم. دیدیم که در حال جان دادن است. به وی گفتند که وصی و جانشین تو چه کسی است؟ بعد از تو چه شخصی نایب امام مهدی ( عج) است؟ او در پاسخ گفت: خدا را مشیتی است که خود انجام خواهد داد (یعنی دوره غیبت صغری به پایان رسیده است و کسی در دوره غیبت کبری نائب خاص امام مهدی (عج) نیست و این خود از مشیت الهی است.) این مطلب را گفت و آنگاه جان به جان آفرین تسلیم نمود. این آخرین سخنی بود که از او شنیده شد.»

از این تاریخ به بعد ارتباط بین نواب خاص با امام مهدی (عج) به پایان رسید و دوره «غیبت کبری» آغاز شد. مشهور است که تاریخ رحلت «ابوالحسن، علی بن محمد سمری» پانزدهم شعبان سال (329هـ) اتفاق افتاد، ولی «شیخ صدوق» رحلت این نائب بزرگوار امام مهدی (عج) را پانزدهم شعبان سال (328هـ) ذکر نموده است.