مراحل تاثیر رسالت پیامبر

رسالت رسول اکرم (ص) در بخشهای گوناگون جهان آفرینش منشأ آثار فراوانی بوده است، چنانکه در جوامع مختلف بشری، تأثیر خاص خود را به همراه داشته است. در این مبحث ابتدا مراحل مختلف تأثیر رسالت آن حضرت و سپس وظیفه ی جهانیان در برابر آن تبیین می شود:
1 ـ خدای سبحان، رسول اکرم (ص) را در میان نانویسان عرب و درس نخواندگان حجاز برانگیخت: «هو الذی بعث فی الأمیین رسولا منهم یتلوا علیهم ایاته و یزکیهم و یعلمهم الکتاب و الحکمة؛ اوست آن که در میان درس ناخوانده ها پیامبرى از خودشان برانگیخت که آیات او را بر آنها مى خواند و پاکشان مى سازد و کتاب و حکمتشان مى آموزد، و حقا که از پیش در ضلالت آشکارى بودند.» (جمعه/ 2) رسول اکرم (ص) آیات الهی را بر آنان تلاوت می کرد و اسرار کتاب آسمانی را به آنها می آموخت و آنها را به تهذیب و تزکیه نفوس دعوت می کرد. آن حضرت خود، امیی بود که در مکتب خداوند، عالم شد سپس معلم دیگر امیین قرار گرفت. پس اولین مرحله رسالت آن حضرت، تلاوت آیات الهی، تزکیه و تعلیم کتاب و حکمت برای تأثیرگذاری بر امیین می باشد. البته نکته ی تکمیلی در این باره در پایان پنجمین مرحله خواهد آمد.
2 ـ خداوند بر اساس این که «و ما أرسلنا من رسول إلا بلسان قومه؛ و ما هیچ پیامبرى را جز به زبان قومش نفرستادیم.» (ابراهیم/ 4) رسول اکرم (ص) را به عنوان پیامبری که در میان عرب زبانها ظهور کرده و آنها را با زبان عربی به معارف بلند الهی دعوت می کند، معرفی کرد: «إنا جعلناه قرءنا عربیا لعلکم تعقلون؛ همانا ما آن را قرآنى عربى کردیم، باشد که تعقل کنید.» (زخرف/ 3) بنابراین مرحله دوم تأثیر رسالت آن حضرت، تحولی است که در منطقه ی تازی زبانها به وجود آورده است.
3 ـ مرحله سوم، تحولی است که رسالت آن حضرت در همه ی جوامع بشری، اعم از عرب یا غیر عرب، به بار آورده است. خداوند در این باره می فرماید: «وما أرسلناک إلا کافة للناس؛ و ما تو را نفرستادیم جز براى همه مردم.» (سبأ/ 28) «وما أرسلناک إلا رحمة للعالمین؛ و ما تو را جز رحمتى براى جهانیان نفرستادیم.» (انبیاء/ 107) «تبارک الذی نزل الفرقان علی عبده لیکون للعالمین نذیرا؛ پرخیر و پاینده است آن [خدایى] که بر بنده ى خود [کتاب] جدا کننده ى حق و باطل را نازل کرد تا براى جهانیان هشدار دهنده باشد.» (فرقان/ 1) تا آن جا که بشریت به سر می برد و اندیشه و فکری هست، قلمرو رسالت رسول اکرم (ص) خواهد بود، خواه جوامع عصر نزول وحی، و خواه اعصار دیگر، خواه مردم حجاز و خواه مردم مناطق دیگر.
4 ـ رسالت آن حضرت از جوامع بشری فراتر رفته و تا آن جا که فکر و اندیشه در میان موجودات زمین هست، تأثیر می گذارد. در این باره خداوند می فرماید: «قل لئن اجتمعت الإنس والجن علی أن یأتوا بمثل هذا القرءان لا یأتون بمثله ولو کان بعضهم لبعض ظهیرا؛ بگو: اگر همه انس و جن فراهم آیند که نظیر این قرآن را بیاورند نمى توانند مانند آن را بیاورند، هر چند آنها پشتیبان یکدیگر باشند.» (إسراء/ 88) مستفاد از این آیه که نسبت به جن و انس تحدی دارد، این است که جن هم مانند انس در برابر رسالت پیامبر (ص) مسئولیت دارد. چنانکه آیه ی مبارکه ی «فبأی ءالاء ربکما تکذبان؛ پس كدام يك از نعمتهاى پروردگارتان را منكريد.»(الرحمن/ 13) نیز ناظر بر مسئول بودن جن و انس است. بنابراین تا آن جا که محیط اندیشه است (اندیشه بلند انسانی یا اندیشه متوسط پریان) همه آنها را رسالت رسول اکرم (ص) در برگرفته است. همگان در برابر وحی الهی مسئولند، چنانکه خداوند می فرماید: «قل أوحی إلی أنه استمع نفر من الجن؛ بگو به من وحى شده است كه تنى چند از جنيان گوش فرا داشتند.» (جن/ 1) عده ای از جنیان سخنان رسول اکرم (ص) را شنیده و به آن ایمان آوردند.
5 ـ رسالت رسول اکرم (ص) در مناطقی هم که شهود و عرفان، حضور و ظهور دارد، اثر تازه ای به همراه داشت. ولادت آن حضرت که زمینه بعثت و رسالت آن حضرت بود همان گونه که در زمین آثار فراوانی را به دنبال داشت و در کتابهای تاریخی به طور اجمال نقل شده است، در آسمان هم اثری گذاشت که در قرآن کریم چنین بیان شده است: «و أنا لمسنا السماء فوجدناها ملئت حرسا شدیدا وشهبا* و أنا کنا نقعد منها مقاعد للسمع فمن یستمع الان یجد له شهابا رصدا * و أنا لا ندری أشر أرید بمن فی الأرض أم أراد بهم ربهم رشدا؛ و این که ما به آسمان دست یافتیم و آن را پر از نگهبانان قدرتمند (فرشتگان) و تیرهاى شهاب یافتیم. و این که ما [سابقا] از آسمان در محل هایى براى شنیدن [اخبار آسمانى] مى نشستیم، اما اکنون هر که بخواهد به گوش باشد، تیر شهابى در کمین خود مى یابد. و ما [درست] نمى دانیم که آیا براى ساکنان زمین شرى اراده شده یا پروردگارشان براى آنها هدایتى خواسته است.» (جن/ 8- 10) البته آسمانی که قرآن کریم از آن سخن می گوید در بسیاری از موارد، غیر از آسمانی است که در هیئت و نجوم مطرح است، چنانکه مقصود از "اهل آسمان" فرشتگان هستند که شاگردان انسان کاملند.
تأثیر وجود مبارک رسول اکرم (ص) در آسمانها به این نحو است که از سویی دست ناپاکان از معارف بلند آسمانی کوتاه شد و از سوی دیگر شاگردان آسمانی از علوم لدنی آن حضرت به خوبی استفاده خواهند کرد. وقتی حوزه علمی رسول اکرم (ص) به چهره آسمانیان باز گردد و راهزنانی نباشند تا مانع بهره یابی صحیح باشند قهرا اهل آسمان از علوم لدنی آن حضرت بهتر استفاده می کنند. حاصل این که سراسر عالم درپیشگاه رسول اکرم (ص)، امی، ناخوانا و نانویسا هستند، گرچه فرشتگان آسمان یا عالمان و حکیمان و فرزانگان زمینی و یا جنیان باشند، زیرا همه ی فضیلت مداران علمی نسبت به آن مقامی که فاقدند، امی هستند.
با توجه به اشارات قرآنی مذکور درباره ی مراحل مزبور، این گونه استفاده ی از قرآن نشان می دهد هرچه با شرح صدر بیشتری در قرآن تدبر کرده و دید وسیعتری پیدا کنیم، هنگامی که دوباره به برداشت اولیه خود توجه می کنیم آن را حق، ولی محدود می یابیم. پس با تدبر تام در آیه ی «هوالذی بعث فی الأمیین رسولا؛ اوست آن كس كه در ميان بى‏ سوادان فرستاده ‏اى از خودشان برانگيخت.» (جمعه/ 2) می فهمیم که خدا در میان همه امیین جهان، از انسانها و غیر انسانها، رسول اکرم (ص) را برگزید تا معلم آنها باشد، چون حوزه رسالت و خلیفة اللهی آن حضرت همه ی جهان است؛ گرچه وجود عنصری این خلیفه در زمین زندگی می کند ولی حوزه خلافتش همه ی ما سوی الله است، وکلمه "فی الأرض" در آیه ی «إنی جاعل فی الأرض خلیفة؛ من در زمين جانشينى خواهم گماشت.» (بقره/ 30) ظرف مجعول است نه حوزه رسالت و خلافت. یعنی خلیفه خدا در زمین به سر می برد، نه آن که حوزه ی خلافت وی تنها محدوده ی زمین باشد. 

Sources

Keywords