سه رساله فلسفی

این کتاب یکی از آثار و تألیفات محمدبن ابراهیم صدرالدین شیرازی است.
متشابهات القرآن: این رساله یکی از آثار نفیس آخوند ملاصدرا است. از همان آغاز اسلام آشکار بود که برخی از آیات قرآن ساده و روشن و برخی دیگر چند پهلو و تأویل پذیرند. پس از پیدایش مذاهب گوناگون چون هر مذهبی برای اثبات راه خود به آیتی چند از قرآن استدلال می کرد و دشمنان ایشان برای پاسخ دادن، آن آیات را متشابه می خواندند اندک اندک بعد از سده سوم عده ای به گردآوری و مشخص ساختن آیات متشابه پرداختند. ملاصدرا در این رساله علوم قرآنی، به زبان عربی از فواید آمدن چنین آیاتی در قرآن و تفسیر برخی از آنها از دیدگاه عرفان و فلسفه الهی گفتگو می کند و معتقد است که می توان از راه تاویل و مکاشفه معنی حقیقی آنها را دریافت. وی با بیان آرای گروه های مختلف رای خود را به روشی عرفانی- فلسفی اثبات می کند.
المسائل القدسیه: این رساله یکی از آثار نفیس ولی ناتمام و ناقص آخوند ملاصدرا است که مشتمل است بر مباحث امور عامه نظیر موضوع علم حکمت و فلسفه اعلی و مباحث وجود و ملحقات آن و مسئله وجود ذهنی و ظهور ظلی حقایق وجودیه در مواطن ادراک مشهد علم و نقل اقوال و آراء و عقاید و تقریر مشکلات این مبحث و تحریر طرق حل مشکلات و ازاحه شبهات و اجوبه از نقوص و ایرادات غیرقابل انحلال به سبک حکمت مشهور و بالاخره حل جمیع سکوک و ایرادات به سبک و طریقه انیقه مولف علامه و فیلسوف اعظم صدر الصدور و بدر البدور رضی الله.
اجوبة المسائل: جواب سوال های یکی از شاگردان و یا دوستان صدرالمتألهین است که تاکنون جزء آثار او به حساب نیامده بود. در این رساله به بحث غایی پاسخ داده می شود. مسائلی فلسفی چون اختیار در مبدأ وجود و نفی عبث از افعال الهی و امثال آن مطرح شده و در آن باره تحقیق می شود.

زندگینامه صدرالدین شیرازی (ملاصدرا):
محمد بن ابراهیم شیرازی ملقب به صدرالدین و مشهور به ملاصدرا یا صدرالمتالهین در حدود سال 979 یا 980 هجری قمری در شهر شیراز متولد شد. پدرش ابراهیم بن یحیی قوامی یکی از وزرای دولت صفویه و مردی با نفوذ و ثروتمند بود که با نهایت کوشش به تربیت و تعلیم یگانه پسر خود کمر همت بست. زندگانی ملاصدرا را می توان به سه دوره تقسیم نمود: 1- دوره طلبگی و تلمذ و بحث و مطالعه کتب قدما و آرای حکما در شیراز و اصفهان. در این دوره وی به تتبع و تفحص آرای فلاسفه و کلام و فلاسفه مشائی و اشراقی اشتغال داشت. 2- مرحله تهذیب نفس و ریاضت و مکاشفه در روستای کهک (در نزدیکی قم) که نهایتا به کشف حقایق ربانی و علوم الهی منجر گردید. 3- مرحله تألیف و تدریس در شیراز در مدرسه ای که الله وردی خان، والی فارس بنا نهاده بود. طی این دوره ملاصدرا تقریبا تمام آثار خود را تألیف کرد. ملاصدرا حکمت الهی و فلسفه اسلامی را وارد مرحله جدید کرد، وی در آنچه علم اعلی یا علم کلی یا فلسفه اولی با حکمت الهی خوانده می شود و تنها همین بخش است که به حقیقت، فلسفه است و فلسفه حقیقی خوانده می شود، مقام فلاسفه پیش را تحت شعاع قرار داد، اصول و مبانی اولیه این فن را تغییر داد و آن را بر اصولی خلل ناپذیر استوار کرد. آخوند تا پایان عمر در شیراز به تألیف و تدریس پرداخت و در این ایام هفت بار پای پیاده به مکه سفر کرد که در بازگشت از هفتمین سفر، در بصره در سال 1050 هجری قمری درگذشت.
اساتید: شیخ بهاءالدین عاملی مشهور به شیخ بهایی، میرداماد، میرابوالقاسم فندرسکی عارف و زاهد و ریاضی دان بی همتای آن عصر و...
شاگردان: ملاصدرا شاگردان بسیاری را تربیت کرد اما از مشهورترین آنها: ملامحسن فیض کاشانی و مولا عبدالرزاق لاهیجی بودند که هر دو علاوه بر داشتن سمت شاگردی، داماد وی نیز بودند.
آثار: الحکمة المتعالیه (اسفار اربعه)، شرح الهدایة، المبدا و المعاد، حدوث العالم، المشاعر، شرح شفا، الشواهد الربوبیه، اجوبة المسائل، تفاسیر بعضی از سوره های قرآن کریم و...

ساختاربندی کتاب:
*متشابهات القرآن: شامل 5 فصل و عناوین زیر است:
1- الفصل الاول: فی اظهار شیء من لوامع علوم المکاشفه
2- الفصل الثانی: فی نقل ما ذهب الیه بعض المفسرین علی قاعدة التنزه البحث
3- الفصل الثالث: فی التنبیه علی فساد ماذهب الیه اهل التعطیل من سوء التأویل
4- الفصل الرابع: فی الاشارة الی ماذهب الیه اهل التحصیل فی التأویل...
5- الفصل الخامس: فی اظهار شیء من لوامع علوم المکاشفة

*تعلیقات متشابهات القرآن
*دیگر عناوین: (بیان وجوه فرق بین تفسیر و تأویل، نقل و تحقیق، بیان حجیت ظواهر کتاب، بیان معنای محکم و متشابه و تحقیق در وجوه فرق بین حکم و متشابه، بیان وجوه فرق بین محکم و متشابه، تعریف علم تفسیر و بیان وجوه فرق بین تعاریف مفسران، بیان اتحاد قرآن و عترت و...)

*المسائل القدسیه: شامل 3 مقاله و عناوین دیگر است:
- المقاله الاولی: فی الوجود و احکامه لانه اول کل فکر و الیه ینتهی مبادی کل علم و صناعه
- المقاله الثانیه: فی احکام واجب الوجود بحسب المفهوم
- المقاله الثالثه: فی اثبات الوجود الذهنی و الظهور الظلی
- عناوین دیگر: (روش ملاصدرا در تحریر مباحث علمی، منابع کارهای علمی ملاصدرا، سبک فلسفه ملاصدرا در بین مشارب حکمی و عرفانی، فهرست آثار آخوند ملاصدرای شیرازی)

*اجوبة المسائل: شامل 5 مسئله و پاسخ آنها:
- المساله الاولی- الجواب
- المساله الثانیه- الجواب
- المساله الثالثه- الجواب
- المساله الرابعه- الجواب
- المساله الخامسه- الجواب
این کتاب در سال 1378 توسط دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در قم منتشر گردیده است. مقدمه و تصحیح بر عهده استاد سید جلال الدین آشتیانی بوده است.

Sources

Keywords