انقطاع وحی

در مجمع البیان آمده است، وحی پانزده روز قطع شد (بنا به روایت ابن عباس) یا دوازده روز (به روایت ابن جریح) و یا چهل روز (به روایت مقاتل).
از ابن عباس نقل شده است: پس از آنکه مدتی وحی قطع شد مشرکان گفتند: «محمد! خدایش او را رها کرده و به وی دشمنی و از او رو گرفته است. اگر کار او از جانب خدا بود قطعا وحی بر او فرود می آمد». (وقتی مشرکان چنین گفتند)، سوره «ضحی» نازل شد: «والضحی واللیل اذا سجی ما ودعک ربک و ما قلی»؛ «قسم به روز در آن هنگام که آفتاب برآید (و همه جا را فراگیرد) و قسم به شب در آن هنگام که آرام گیرد که خداوند هرگز تو را وانگذاشته و مورد خشم قرار نداده» (ضحی /1). پایان روایت ابن عباس. این آیات باعث سکوت مشرکین گردید و دهان ایشان را بست.
در مورد فترت وحی و سبب نزول سوره «ضحی» از بخاری و مسلم روایت شده است: زنی از قریش به پیامبر عرض کرد: «نمی بینم شیطانت را جز اینکه تو را رها کرده است»! پس این سوره نازل شد. طبرسی در مجمع البیان گفته است این زن، ام جمیل دختر حرب، همسر ابولهب بوده. طبری از قول عبدالله ابن شداد نقل کرده است: (پس از نزول آیات اول سوره ی علق) مدتی جبرئیل بر پیامبر نازل نشد. برای همین خدیجه (س) به او گفت: چه شده است که خداوند تو را رها کرده؟ پس از آن  و در رد سخن خدیجه سوره ضحی نازل شد. (تاریخ طبری ج 2، ص 300).

تحلیل:
این سخنی که در روایت فوق به خدیجه (س) نسبت داده شده، تند و زننده بوده و بعید است خدیجه (س) چنین سخنی گفته باشد. در تحلیل خبری هم که ابن عباس ناقل آن است باید بگوییم این سخن بعید است. زیرا پیامبر (ص) از همان ابتدای بعثت؛ نزول وحی و قرآن را به مشرکین خبر نمی داده تا از قطع آن مطلع شده و پیامبر را سرزنش کنند.
در این زمینه روایات دیگری نیز آمده است که یا از جهت مضمون با یکدیگر در تعارض اند یا مشکل سند داشته و یا از جهت فهم ناقلان آنها، مورد خدشه اند لذا به نقل آنها نمی پردازیم، بخصوص که برخی از آنها دلالت بر ترسیدن رسول خدا (ص) از فرشته وحی دارد در حالکیه به نقل از زراره آمده است: از امام صادق (ع) پرسیدم چگونه رسول الله (ص) از آنچه از جانب خدا بر او نازل می شد نمی ترسید که از شیطان باشد؟ فرمود: هنگامیکه خداوند یکی از بندگانش را به عنوان رسول خود برگزیند، آرامش و وقار را بر او نازل می کند و قدرت تمییز و تشخیص به او عنایت می کند و در این صورت آنچه از سوی خدا بر او نازل می شد، در نظر او از جهت وضوح مثل همان چیزهایی بود که با چشم می دید. (بحارالانوار- ج 18- ص 262).

Sources

Keywords