نزول سوره های یس و فرقان

سوره یس محتوای آیات:
محتوای این سوره در چهار بخش خلاصه می شود:
1- سخن از رسالت پیامبر اسلام (ص) و قرآن مجید
2- بیان داستان سه نفر از پیامبران الهی و چگونگی دعوت آنها به سوی توحید و مبارزه طاقت فرسا و پی گیرانه ی آنها با شرک و مشرکین.
3- بیان آیات توحیدی و آیاتی که مربوط به عظمت پروردگار در عالم هستی است.
4- موضوعات مربوط به معاد و دلایل گوناگون آن و چگونه گی حشر و نشر و سئوال و جواب در قیامت، پایان جهان و به پا شدن بهشت و جهنم.
مکی یا مدنی بودن آیات: ظاهرا تمام آیات سوره ی محل بحث در مکه مکرمه نازل شده است.
موضوعات تاریخی: در ذیل آیه شریفه «و جعلنا من بین ایدیهم سدا و من خلفهم سدا...» آمده است که این آیه درباره ی ابوجهل، ابن هشام و چند از خاندان وی نازل شده و جریان چنین بوده: روزی رسول خدا (ص) برخاست تا نماز بخواند، ابوجهل هم سوگند خورده بود هر وقت او را در حال نماز دید فرقش را بشکافد پس ابوجهل در حالی که سنگی به دست داشت آمد، اما وقتی سنگ را بلند کرد تا به فرق مبارک رسول الله (ص) بزند، خدا دستش را در گردنش خشک کرد و او نتوانست دستش را پایین بیاورد و سنگ هم در دستش نمی چرخید،، ناگزیر به طرف اصحاب خود برگشت آنگاه سنگ از دستش افتاد. بعد از او مردی دیگر برخاست مردی از اقوام ابوجهل و گفت: «من او را می کشم» اما همین که به رسول الله (ص) نزدیک شد به قرائت او گوش داد و دلش پر از رعب و وحشت شده و بازگشت و به یاران خود گفت: «بین من و او چیزی به شکل شتر نر فاصله شد و با ذم خود به من اعلام خطر کرد، من نیز ترسیدم نزدیکش شوم.
روایت های دیگری غیر از آنچه در بالا ذکر شد، در مورد نزول این آیه آمده است اما از نظر برخی از بزرگان علم تفسیر این روایات با سیاق آیات اول سوره ی یس سازگار نبوده و نمی توان آنها را بطور قطع قبول کرد.

سوره فرقان محتوای آیات:
این سوره از سه بخش تشکیل می شود. آغاز سوره بهانه جویی های مشرکان را مطرح کرده و به آنها پاسخ می گوید و آنها را از عذاب خدا و حساب قیامت و مجازات های دردناک بیم می دهد و سپس قسمت هایی از سرگذشت اقوام پیشین را بازگو می کند. در بخش دوم، برای تکمیل این بحث قسمتی از دلایل توحید و نشانه های عظمت خدا در جهان آفرینش بیان شده و بخش پایانی آیات فشرده ی بسیار جامعی از صفات مومنان راستین و بندگان خالص خداست.
مکی یا مدنی بودن آیات: ظاهرا تمام آیات این سوره در مکه ی مکرمه نازل شده اما در مورد سه آیه اختلاف نظر وجود دارد. آن سه آیه عبارت اند از آیات 68 تا 71. و ممکن است وجه این اختلاف آن باشد که در این سه آیه مساله ی حرمت زنا مطرح شده و برخی از مفسرین به همین خاطر آیه را مدنی شمرده اند اما این نظر اشتباه می باشد زیرا قول تحقیق آن است که حرمت زنا از جمله احکامی است که از اول اسلام معروف بوده فلذا وجهی برای چنین نظری وجود ندارد. عده ای از مفسرین نیز گفته اند تمام سوره بجز سه آیه از آن در مدینه نازل شده! این نظر بعید بنظر می رسد و تطبق برخی آیات با این نظر مشکل است.
موضوعات تاریخی:
ابن اسحاق، ابن جریر و ابن منذر از ابن عباس نقل کرده اند که گفت: عتبه و شیبه پسران ربیعه، ابوسفیان، نضر ابن حارث، ابوالبختری، اسود ابن مطلب، زمعه ابن اسود، ولید ابن مغیره، ابوجهل، ابن هشام، عبدالله ابن امیه، امیه ابن خلف، عاص ابن وائل و نبیه ابن حجاج، اجتماعی تشکیل داده و گفتند: «نزد محمد بفرستید و با او گفتگو و مخاصحه کنید تا عذرتان موجه باشد و آخرین سخنان را با وی بگوئید». پس فردی را نزد آن جناب فرستادند تا اجتماع اشراف قوم را برای گفتگو با ایشان به اطلاعشان برساند. پس رسول خدا (ص) نزد ایشان رفت. گفتند: «ای محمد ما تو را خواستیم تا عذرمان موجه باشد و آخرین سخنان را با تو بگوییم و آن این است: ای محمد اگر منظورت از این سرو صداها، مال دنیا است، ما از اموال خود برایت مالی می آوریم و اگر منظورت اسم و رسم و جاه است، همگی تو را به سیادت و آقایی خود برمی گزینیم و اگر سلطنت و قدرت مدنظر تو ست، همه به سلطنت تو گردن می نهیم.» رسول الله (ص) فرمود: «هیچ یک از این سخنان مدنظر من نیست و آنچه آورده ام به طمع اموال شما و شهرت در میان شما و سلطنت بر شما نیست و لیکن خدا مرا به سوی شما مبعوث کرده و بر من کتابی نازل کرده و مامورم نموده تا برای شما بشیر و نذیر باشم و رسالت پروردگارم را به شما ابلاغ کنم و خیرخواه شما باشم، اگر از من قبول کردید که بهر ه ی خود از دنیا و آخرت را برده اید و اگر آن را رد کنید، صبر می کنم و منتظر امر خدا می شوم تا نبین من و شما حکم کند. گفتند: «ای محمد اگر هیچ یک از پیشنهادهای ما را قبول نمی کنی یک پیشنهاد دیگری می کنیم و آن این است: اگر آن طور که ادعا می کنی رسول هستی برای خودت از خدایت درخواست کن فرشته ای با تو روانه کند تا هم تو را تصدیق کند و هم هرگاه با ما کار داشتی نبه جای تو به ما مراجعه کند و نیز بخواه باغی برای تو درست کند، باغی دارای قصرهایی از طلا و نقره باشد تا تو را از مراجعه به بازار و کسب معیشت بی نیاز کند و مانند ما محتاج آن نباشی تا ما یقین کنیم با ما فرق داری و نزد پرودگارت دارای مقام و منزلت هستی». رسول خدا (ص) فرمود: «من چنین کاری نمی کنم و از پروردگارم چنین چیزی نمی خواهم و من برای اینگونه امور مبعوث نشده ام، بلکه خدای تعالی مرا بشیر و نذیر مبعوث کرده است».

Sources

Keywords