ترجمه صور الکواکب عبدالرحمن صوفی

اصل این کتاب به زبان عربی است که در سال 353 هجری قمری برای عضدالدوله دیلمی در شیراز تصنیف شده است و مصنف آن عبدالرحمن بن عمر بن سهل الصوفی الرازی از اهالی ری بوده پس از آنکه به خدمت عضدالدوله دیلمی رسید سمت منجمی او را یافت و کتاب صور الکواکب را برای این پادشاه تصنیف کرد و مبنای آن را بر کتاب مجسطی نهاد ولی به آن اکتفا نکرد و همه ستارگان را یکایک شخصا رصد کرد و طول و عرض و اقدار آنها را به دست آورد و در آن کتاب ثبت نمود. ترجمه فارسی کتاب بر عهده خواجه نصیر طوسی بوده است.
تصاویر اصل کتاب عربی نسخه مربوط به کتابخانه الغ بیگ بسیار زیبا و خوب و مخصوصا اقدار ستارگان را تقریبا با مقیاس صحیح رسم کرده بود. در این کتاب صورت های فلکی نیز ذکر شده است.

معرفی اجمالی نویسنده:
محمد بن محمد بن حسن طوسی مکنی به ابو جعفر و ملقب به نصیرالدین و مشهور به خواجه طوسی که او را به القاب استاد البشر و عقل حادی عشر و معلم ثالث نیز خوانده اند. او در سال 597 هجری قمری در مشهد مقدس چشم به جهان گشود. خواجه در تمام علوم متداول آن زمان، از مفاخر و بزرگان به شمار رفته و به علت هوش زیاد و غایت دانش و بینش، شهره آفاق بود و خدمات اسلامی و ایرانی او زبانزد خاص و عام است. به دستور ناصرالدین عبدالرحمان (حکمران اسماعیلی مذهب مهستان) به «الموت» رفت. سال 654 هـ ق که الموت به دست مغولان و هلاکوخان افتاد، خواجه نصیر وزارت او را قبول و به این وسیله مغول خونخوار را با تدبیر و عقل خود تحت نفوذ خود در آورد. در حمله هلاکوخان به بغداد، او را همراهی و در برانداختن خلافت 524 ساله عباسیان نقش مهمی داشت. خواجه نصیر در احیای اسلام و ترویج علم و ادب و اصلاح و ارشاد مردم و به پاداشتن مذهب شیعه اثنی عشری، اهتمام بسیار به کار برد. به امر هلاکو، رصدخانه بزرگ مراغه را تأسیس و تا 16 سال خودش بر سر آن بود. از اساتید او می توان پدرش را در علوم نقلی، ابن میثم بحرانی، محقق حلی، قطب الدین مصری و فرید الدین داماد را نام برد و از شاگردانش می توان به قطب الدین شیرازی، علامه حلی، ابن فوطی، ابن هیثم بحرانی، سید رکن الدین استرآبادی و... اشاره کرد. خواجه در سال 628 هجری با "نرگس خانوم" دختر فخرالدین نقاش ازدواج کرد و از او 3 پسر باقی ماند به نام صدرالدین علی، اصیل الدین حسن و فخرالدین احمد.
خواجه آثار جاویدانی از خود به یادگار گذاشته از جمله: اخلاق ناصری در حکمت علمی و اخلاق، شرح اشارات در فلسفه، تحریر مجسطی در ریاضیات، زیج ایلخانی در نجوم، تجرید العقاید در فن کلام، تحریر اقلیدس در هندسه، اساس الاقتباس در منطق، اوصاف الاشراف در اخلاق، رساله آغاز و انجام در مبدأ و معاد، رساله جبر و اختیار و...
وفات این دانشمند بزرگ در روز دوشنبه هفدهم ذی الحجه سال 672 هجری قمری در سن 75 سالگی اتفاق افتاد و ایشان را بنا به وصیتش در کاظمین دفن کرده اند.

ساختاربندی کتاب:
 صور شمالی: کواکب دب اصغر- کواکب دب اکبر- کواکب تنین- کواکب قیقاوس- کواکب عوا- کواکب اکلیل شمالی- کواکب الجاثی- کواکب شلیاق- کواکب دجاجه(طائر)- کواکب ذات الکرسی- کواکب برشاوش- کواکب ممسک الاعنه- کواکب حوا و حیه- کواکب حیه حوا- کواکب سهم- کواکب عقاب (نسر طائر)- کواکب دلفین- کواکب قطعة الفرس- کواکب فرس اعظم- کواکب مرأة ممسلسله- کواکب مثلث.
 صور بروج: کواکب حمل- کواکب ثور- کواکب جوزا- کواکب (توأمان)- کواکب سرطان- کواکب اسد- کواکب سنبله (عذرا)- کواکب میزان- کواکب عقرب- کواکب قوس (رامی)- کواکب جدی- کواکب دلو (ساکب السماء)- کواکب حوت (سمکتین).
 صور جنوبی: کواکب کلب اصغر- کواکب سفینه- کواکب شجاع- کواکب باطیه- کواکب غراب- کواکب قنطورس- کواکب سبع- کواکب مجمره- کواکب اکلیل جنوبی- کواکب حوت جنوبی.
ملحقات: صور جدید شمالی- صور جدید جنوبی- جداول صور فلکی.
تعلیقات: جداول ما بازاء کواکب در زیجات و کاتالوگ.
در انتهای کتاب فهرست اعلام- اماکن- و مأخذ به زبان های خارجی و فارسی آورده شده است.

Sources

Keywords