کتاب جواهر الفقه

این اثر یکی از کتابهای قاضی ابن براج می باشد که به زبان عربی و با موضوع فقه استدلالی تألیف یافته است. این کتاب فقهی را، مصنف در جواب به سؤالات و مسائل مستحدثه به رشته تحریر در آورده است. از خصوصیات بارز این کتاب، خلاصه گویی نویسنده و استدلالی بودن جواب ها می باشد. مصنف به سؤالات به طور خلاصه همراه با دلیل جواب می دهد.
وی در خاتمه این کتاب، دو رساله یکی المسائل المیافارقیات، در فقه از سید مرتضی و دیگری الرسالة الجعفریه در عقاید امامیه از شیخ طوسی را آورده است.
چاپ اول این کتاب در یک جلد با تحقیق ابراهیم بهادری و مقدمه استاد جعفر سبحانی در سال 1411 ه‍.ق از طرف انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، به چاپ رسیده است.

معرفی اجمالی نویسنده
شیخ ابوالقاسم عبدالعزیز بن نحریر بن عبدالعزیز بن البراج، در مصر تولد یافت و در آن منطقه رشد و نما کرد. قاضى عبدالعزیز حلبى معروف به ابن البراج شاگرد سید مرتضى و شیخ طوسى بوده و از طرف شیخ طوسى به بلاد شام که وطنش بود فرستاده شد. بیست سال در طرابلس شام، قاضى بود. تحصیلات خود را ابتدا در زادگاه خویش، سپس در بغداد ادامه داد تا اینکه یکى از فقهاى نامدار و وجهه و اعتبار شیعه در عصر خویش گردید. ابن براج متکلم، ادیب، شاعر، فقیه و قاضی عصر خود بوده است. او جانشین شیخ طوسی در شامات بوده نزد وی از منزلت والائی برخوردار بوده است، به طوری که شیخ کتاب «جمل العقود» را به درخواست ابن براج به رشته تحریر در آورده است.
او از علم وسیع و اطلاعات شایسته در زمینه فقه و علوم اسلامى برخوردار بوده است و تألیفات فراوان او نشان دهنده این وسعت اطلاعات و معلومات مى باشد. او در سال 429 ه ق به جمع شاگردان علم الهدى پیوست و یکى از خواص شاگردان او قرار گرفت و در محضر او از منزلت و رتبت به سزایى برخوردار شد تا اینکه سید به رحمت ایزدى شتافت، او ملازمت شیخ الطائفه را داشت، تا اینکه نمایندگى شیخ را در حدود شام پذیرفت و خود یکى از مردان فقه و فقاهت معروف آن دیار گردید. او از سوى جلال الملک در سال 438 قضاوت منطقه طرابلس را پذیرفت و در آن منطقه به رتق و فتق امور مسلمین پرداخت.
او تألیفات متعدد و نوشته هاى پربارى در فروع فقهى دارد که از آن میان مى توان: الجواهر المعالم، المنهاج الکامل، روضة النفس، فی احکام العبادات المقرب المهذب الموجز، حسن التصریف، شرح جمل سید مرتضى را نام برد. او پس از تلاش فراوان و مجاهدت خستگى ناپذیر در راه تبلیغ و اجراى احکام اسلام، شب جمعه 9 شعبان 481 ه ق در هشتاد سالگى در طرابلس درگذشت و با شکوه و احترام لازم مدفون گردید.

ساختاربندی کتاب
ابواب کتاب جواهرالفقه:
باب فی مسائل تتعلق بالطهارة
باب فی مسائل تتعلق بالصلاة
باب فی مسائل تتعلق بالزکاة
باب فی مسائل تتعلق بالصوم
باب فی مسائل تتعلق بالحج
باب فی مسائل تتعلق بالجهاد
باب فی مسائل تتعلق بالبیوع
باب فی مسائل تتعلق بالرهن
باب فی مسائل تتعلق بالضمان
باب فی مسائل تتعلق بالشرکة
باب فی مسائل تتعلق بالوکالات
باب فی مسائل تتعلق بالاقرار
باب فی مسائل تتعلق بالعاریه
باب فی مسائل تتعلق بالودیعه
باب فی مسائل تتعلق بالغصب
باب فی مسائل تتعلق بالشفعه
باب فی مسائل تتعلق بالمضاربه
باب فی مسائل تتعلق بالمساقاة
باب فی مسائل تتعلق بالاجارات و ضمان الاجیر
باب فی مسائل تتعلق بالوقف و الصدقه و الهبه و مایلحق بذلک
باب فی مسائل تتعلق باللقطه
باب فی مسائل تتعلق بالوصایا
باب فی مسائل تتعلق بالفرائض
باب فی مسائل تتعلق بالنکاح
باب فی مسائل تتعلق بالخلع
باب فی مسائل تتعلق بالطلاق
باب فی مسائل تتعلق بالظهار و اللعان
باب فی مسائل تتعلق بالعدد
باب فی مسائل تتعلق بالرضاع
باب فی مسائل تتعلق بالعتق والمکاتبه
باب فی مسائل تتعلق بالیمین والحنث منها
باب فی مسائل تتعلق بالصید
باب فی مسائل تتعلق بالاطعمه
باب فی مسائل تتعلق بالسبق والرمی
باب فی مسائل تتعلق بالقتل و القصاص و غیرهما
باب فی مسائل تتعلق بالحدود
باب فی مسائل تتعلق بالشهادات والدعاوی والبینات
باب فی اعیان مسائل من العویص
العقائد الجعفریه
50 مساله اعتقادی از شیخ طوسی
مسائل المیافارقیات
66 مساله فقهی از سید مرتضی.

Sources

Keywords