کتاب حاشیه مجمع الفائده و البرهان

این کتاب یکی از کتب ارزشمند علامه محمدباقر وحید بهبهانی می باشد که به زبان عربی تألیف یافته است. کتاب "مجمع الفائدة و البرهان" یکی از کتب گرانمایۀ محقق اردبیلی با موضوعی فقهی می باشد. علامه در مقدمۀ حاشیه، انگیزۀ خود از نوشتن این کتاب را اینچنین عنوان می دارد: «رایته قد کبی جواده فی بعض المیادین، فأخذ یعترض علی علمائنا الاساطین، وذلک لما اعترف به طاب مضجعه، و علا مقعده، من عدم عثوره علی استاذ یقیمه و یسدده، فرایت ان اتدارک ما فاته من دلیلهم، وعقل عن سواء سبیلهم.» از آنجا که مقدس اردبیلی به بسیاری از اصول مسلم علمی مقبول نزد علما و عقلا بی اعتنا بود، علامه بهبهانی در حاشیۀ خود مکررا به موارد تخلف و اشتباه ایشان اشاره می کند.
این کتاب توسط موسسه علامه بهبهانی تنظیم و نشر شده که برای سهولت کار مراجعه کنندگان در آن باب بندی متن، مقابله با نسخۀ خطی آن، جدا کردن احادیث از متن، تنظیم پاورقی، بازخوانی نهایی و... صورت گرفته است.

معرفی اجمالی نویسنده
علامه محمد باقر بن محمد اکمل وحید بهبهانی، در حدود 1118 ق در اصفهان به فاصلۀ چند سال پس از درگذشت علامه مجلسی به دنیا آمد. پدر ارجمندش ‍ محمد اکمل از نوادگان شیخ مفید بود و در شمار مجتهدان شهر جای داشت و مادر پرهیزگارش از نوادگان ملا صالح مازندرانی (داماد علامه محمدتقی مجلسی) شمرده می شد.
هنگامی که محمد اکمل دار فانی را وداع گفت، محمد باقر با توجه به شرایط دشواری که با سقوط پایتخت صفویان و پیروزی افغانها به وجود آمد، بار سفر بست و در حدود 1135 ق رهسپار نجف شد. در آنجا از محضر پرفیض دانشوران برجسته ای چون حضرت سید محمد طباطبایی بروجردی و حضرت سید صدرالدین قمی بهره برد و اندوخته های علمی اش را کمال بخشید.
مرجع گرانپایه، شاگردان بزرگی چون: علامه بحرالعلوم، میرزا محمدمهدی شهرستانی، سیدعلی طباطبایی، شیخ جعفر کاشف الغطا، ملا مهدی نراقی و بسیاری دیگر را پرورش دادند که همگی در شمار اختران همیشه فروزان آسمان فقه شیعه جای گرفتند.
علامه، گنجینه ای با بیش از هفتاد عنوان کتاب و رساله را به وجود آورد که برخی از آنها عبارتند از: شرح مفاتیح الفقه ملا محسن فیض کاشانی در 8جلد - فوائد حائریه - حاشیه بر مدارک - رساله ای در جبر و اختیار - فوائد الرجالیه - رساله ای در اصل برائت - التعلیقه البهبهانیه - التحفه الحسینیه - اصول الاسلام و الایمان - الاستصحاب - التقیه - الاجتهاد والاخبار - اثبات التحسین و التقبیح العقلیین - ابطال القیاس - اصاله الصحه فی المعاملات و عدمها و...
سرانجام علامه بزرگوار در سال 1205 ق بر اثر بیماری، به دیار باقی شتافت و دوستداران ایشان پیکر پاکش را تا حریم مقدس سالار آزادگان همراهی کردند و در رواق شرقی آن آستان نورنشان، کنار آرامگاه شهیدان به خاک سپردند.

ساختاربندی کتاب:
- کتاب المتاجر: مقدمات التجارة، آداب التجارة، ارکان التجارة، فی اقسام الخیار
- کتاب الدیون: التوابع، الرهن، الحجر، الضمان، الحوالة، الکفالة، الصلح، الوکالة
- کتاب الاجارة: فی شرائط الاجارة،فی احکام الاجارة، المزارعة والمساقاة، الجعالة، السبق والرمایة، الشرکة
- کتاب الصید و توابعه: فی الاصطیاد، الذبح، الاطعمه والاشربه، احکام المحرمات
- کتاب الارث: فی موانع الارث
- کتاب القضاء: صفات القاضی، آداب القضاء، کیفیة الحکم، فی الدعوی
- کتاب الجنایات: فی شرایط القصاص

Sources

Keywords